Mavzu: Molekulyar biofizika asoslari

Makromolekulalardagi ta’sirlashuvchi kuchlar

Makromolekulalardagi ta’sirlashuvchi kuchlar

 

Polimer zanjiridagi monomerlar ketma-ketligi, ya’ni birlamchi struktura, kimyoviy ta’sirlashishlar hisobiga shakllanadi. Zanjirda va zanjirlararo nokovalent-kuchsiz ta’sirlashishlar ham mavjud bo’lib, ular katta masofalarda atom yoki atom guruhlarining bir-biriga tortishishiga, kichik masofalarda esa ularning itarishishlariga sabab bo’ladi.

Van-der-vaals ta’sirlashishlari elektromagnit tabiatga ega bo’lib, ular asosan, ta’sirlovchi molekulalararo yuzaga keladigan elektr- dipol munosabatlar bilan belgilanadi. Ta’sirlashuvchi molekulalarda o’zgarmas elektr-dipol momentlarining bor-yo’qligiga bog’liq holda Van-der-vaals ta’sirlashishlari ham har xil bo’lishi mumkin.

Van-der-vaals ta’sirlashishlari elektromagnit tabiatga ega bo’lib, ular asosan, ta’sirlovchi molekulalararo yuzaga keladigan elektr- dipol munosabatlar bilan belgilanadi. Ta’sirlashuvchi molekulalarda o’zgarmas elektr-dipol momentlarining bor-yo’qligiga bog’liq holda Van-der-vaals ta’sirlashishlari ham har xil bo’lishi mumkin.

Dispersion ta’sirlashishlar.

• Nokovalent ta’sirlashishlar orasida keng tarqalgan ta’sirlashish bo’lib, uni qutblanuvchanlik deb ham atashadi. Bunday ta’sirlashish dipol momentiga ega bo’lmagan molekulalar o’rtasida vujudga kelib, asosan, molekulalarning tashqi elektron qavatida kuchsiz bog’langan elektronlar bilan shartlangan.
• Dispersion ta’sirlashish kvant-mexanikaviy tabiatga ega bo’lib, dipol momentiga ega bo’lmagan molekulalar elektronlarining siljishi natijasida, molekulaning “oniy” dipolga aylanishi bilan belgilanadi. Bunday ta’sirlashishlarga azot, kislorod, karbonat angidrid, inert gazlar va ularning havo bilan hosil qilgan aralashmalarida yuzaga keladigan molekulalararo ta’sirlashishlarni misol qilish mumkin.
•  

• Dipol-dipol yoki orientatsion ta’sirlashish.