Мавзу. Металл конструкциялар тўғрисида умумий маълумотлар ва уларни ҳисоблаш

2.1.7. Сортамент.
Пўлат сортаменти (навлари)
Металл конструкциялар турли хил шаклли профиллардан ташкил топади. Шакли ва геометрик ўлчамларига кўра фарқланувчи прокат, қувур ва бошқа металл буюмлар ҳақидаги маълумотлар мажмуаси (жадвали) сортамент деб аталади. Сортаментда профилларнинг кўндаланг кесим юзаси, ўлчамлари, геометрик тавсифномалари (A,W,S,I,i) ва бир метрли оғирлиги кўрсатилади.
Металл конструкцияларда қўлланиладиган ёйма пўлат икки гуруҳга бўлинади: 1. юпқа ёки қалин варақсимон пўлат;
2. профилли пўлат – бурчаклик, швеллер, тавр, қўштавр ва ҳ.к.
Варақсимон пўлат қуйидагича турларда мавжуд бўлади:

1. 
   қалин варақсимон пўлат (ТУ 14-1-4431-88). Бу турдаги пўлат 4160мм қалинликда ёйилади, кенглиги 6003600 мм, узунлиги 2000мм дан 12000мм гача қилиб ишлаб чиқарилади;
   
2. 
   кенг тасмасимон универсал пўлат ГОСТ 19903–74. ГОСТ 27772–88. (ТУ 14-1-3023-80). Бундай универсал пўлат варақларининг қалинлиги 660 мм, эни 2001050 мм, ва узунлиги 500012000 мм қилиб чиқарилади;
   
3. 
   юпқа варақли пўлат (ТУ 14-1-4431-88). Бу хилдаги пўлат варақлари 0,23,9 мм қалинликда, 12005000 мм узунликда ва 6002000 мм кенгликда ишлаб чиқарилади.
   

Профилли пўлат
Б у р ч а к л и к л а р – тенг ёнли 75х75х6 – В ГОСТ 8509 – 86.
(ГОСТ 535-88, 27772-88) ва ёнлари тенг бўлмаган, ГОСТ 8510 – 86, яъни тенгсиз ёнли турларга бўлинади. Бурчакликлар қуйидагича белгиланади: L50x5 ёки L75x50x5. Биринчи ҳолда ёнларининг эни 50мм, қалинлиги 5мм бўлган тенг ёнли бурчаклик, иккинчи ҳолда эса ёнларининг эни 75 ва 50мм, қалинлиги 5мм бўлган тенгсиз ёнли бурчаклик ифодаланган. Бурчакликлар сортаменти жуда кенг бўлиб, энг кичик профил L20x3 ва энг каттаси эса L250x30 дан иборатдир.
Қ ў ш т а в р л а р –20 ГОСТ 8239 – 72. (ГОСТ 535 – 88) асосан эгилишга ишловчи тўсинлар сифатида қўлланилади. Сортаментга кўра қўштаврларнинг 10 дан 60 гача номерлари мавжуд. Қўштаврнинг номери унинг сантиметрда ифодаланган баландлигига мос келади. Қўштаврларнинг узунлиги 13м гача бўлиб, асосан 6; 9 ва 12м ли қилиб тайёрланади.
ТУ 14-1-3023-80га мувофиқ, кенг токчали қўштаврлар ҳам ишлаб чиқарилади. Улар уч хил бўлади: тўсинлар учун «Б» маркали, енгил ва оғир устунлар учун «К» маркали ва универсал «Ш» маркали. Кенг токчали тўсинбоп профилларнинг баландлиги 1000мм гача бўлади.
Ш в е л л е р л а р – 18 ГОСТ 8240 – 72. (ГОСТ 535-88). Швеллерларнинг ўлчамлари ҳам уларнинг номерлари орқали ифодаланади. Сортамент 5№ дан 40№ гача бўлган швеллерларни ўз ичига олади.
Э г м а профиллар қалинлиги 216 мм гача ишлаб чиқарилади.