Мавзу: Менежментнинг назарий асослари

Бошқарувнинг иқтисодий усуллари бошқарув объектининг иқтисодий қонунлар талабларидан онгли равишда фойдаланишга асосланган иқтисодий манфаатларига таъсир кўрсатиш усулларининг мажмуасидан иборат бўладилар. Бу усулларни икки гуруҳга бўлиш мумкин:

• республика, вилоят, туман идоралари томонидан фойдаланиладиган усуллар;
• ташкилотлар (корхоналар) томонидан фойдаланиладиган усуллар.
• Биринчи гуруҳга мамлакат ва минтақанинг солиқ тизимлари ва кредит – молия механизмлари, яъни корхона ташқи муҳитнинг иқтисодий омиллари кирадилар.
• Иккинчи гуруҳни қуйидагилар ташкил қиладилар:
• ходимларни моддий рағбатлантириш тизими;
• ишнинг сифати ва самарадорлиги учун жавобгарлик тизими;
• ташкилот фаолият юритишининг иқтисодий меъёрлари (фонд билан қуролланганлик ва меҳнатнинг унумдорлиги, маҳсулотларнинг турлари бўйича рентабеллик меъёрлари), улар маркетинг тадқиқотлари, маҳсулот сифатининг асосий кўрсаткичлари, ишлаб чиқаришнинг даражаси, шу жумладан бизнес-режани таҳлил қилиш асосида ишлаб чиқиладилар.

Ҳар бир киши ишининг сифати ва самарадорлигини оширишига қаратилган ва шахс ва жамият муносабатларини уйғунлаштириш учун мотивация ва мувофиқлаштириш қуролларидан фойдаланиш йўли билан амалга ошириладиган ходимларни рағбатлантириш бошқарувнинг муҳим иқтисодий усули бўлади. Иқтисодий рағбатлантиришнинг замонавий шаклларига қуйидагилар кирадилар:

• иш ҳақи тизимини меҳнатнинг миқдори ва сифатига мувофиқ шакллантириш;
• қўшимча мукофотлар кўринишидаги бонуслар, мукофотлар, асосий иш ҳақига қўшимчалар;
• ходимни ташкилот фойдасини тақсимлашда иштироқ этиши;
• ходимга нафақа жамғармасини шакллантириш кўринишида имтиёзлар ва енгилликлар бериш, ходимнинг хавфсизлигини таъминлаш, унга транспорт хизматлари, турар -жой ижараси ва болалар муассасалари, ўқиш, малакасини оширишга ҳақ тўлашда имтиёзлар бериш, ходим ва унинг оила аъзоларини даъволаш ва дам олишларини ташкил қилиш, ходимга ташкилот томонидан ишлаб чиқарилаётган маҳсулотни харид қилишда имтиёз бериш;
• ходимга имтиёзли кредитлар бериш;