Мавзу: «Меҳнатга ҳақ тўлаш, кафолатли тўловлар ва компенсация тўловлари» Режа

14-15 Мавзу: «Меҳнатга ҳақ тўлаш, кафолатли тўловлар ва компенсация тўловлари»


Режа:

1. 
   Кафолатли тўловлар тушунчаси ва турлари.
   
2. 
   Компенсация тўловлари тушунчаси.
   

1. КАФОЛАТЛИ ТЎЛОВЛАР ТУШУНЧАСИ ВА ТУРЛАРИ
Кафолатли тўловлар деганда ходимга қонунчиликда назарда тутилган узрли сабабларга кўра, меҳнат вазифаларини бажармаган вақт учун бериладиган тўловлар тушунилади. Бундай тўловларни жорий қилишдан кузланган мақсад- ходим асосан давлат ва жамоат вазифа­ларини бажарганда, шунингдек иш берувчи ва меҳнат жамоаси манфаатлари ҳамда жамият манфаатларига доир ҳаракатлар қилган даврда унинг ўртача иш ҳақини сақлашдан иборат. Айни вақтда, бу каби тўловлар ходимнинг иш ҳақини камайиб кетишдан сақлаш билан бирга, қонунда кўрсатилган баъзи ҳолларда уни тўлдириш вазифасини ҳам ўтайди.
Кафолатли тўловларни асосан 3 та гуруҳга бўлиб қараш мумкин:

1. 
   иш ҳақи ўрнига бериладиган кафолатли тўловлар;
   
2. 
   ходим давлат ёки жамоат вазифаларини, шунингдек иш берувчи ва меҳнат жамоаси манфаатларига доир вазифаларни бажариш вақтида бериладиган кафолатли тўловлар;
   
3. 
   ходим жамият манфаатларига доир ҳаракатлар қилганда бериладиган тўловлар.
   

Биринчи гуруҳга - меҳнат таътиллари даврида бериладиган кафолатли тўловлар киради (133, 136-моддалар). Бундай тўловлар ходимнинг ҳақ тўланадиган асосий ва қўшимча йиллик меҳнат таътиллари даврида унинг ўртача ойлик маоши миқдорида берилади. Шунингдек, улар Меҳнат кодексинннг 149-моддасида кўрсатилган қуйидаги ижтимоий таътиллар даврида ҳам тўланади:

• 
  ҳомиладорлик ва туғиш таътиллари даврида (Меҳнат кодексининг 233-моддаси);
  
• 
  болаларни парваришлаш таътиллари даврида (Меҳнат кодексининг 232. 234, 235-моддалари);
  
• 
  Ўқиш билан боғлиқ таътиллар даврида (Меҳнат кодексининг 252,253. 254 ва 256-моддалари);
  
• 
  ижодий таътиллар даврида (Меҳнат кодексининг 258моддаси).
  

Бундай кафолатли тўловларга болани овқатлантириш учун белгиланган танаффуслар (236-модда), вояга етмаган шахсларга (243-модда), аёлларга қисқартирилган иш вақти муддати чоғида (228-модда), иш билан боғлиқ ҳолда меҳнатда майиб бўлгани еки соглигига бошқача тарзда шикаст етказилгани сабабли камроқ ҳақ тўланадиган бошқа ишларга ўтказилганда иш ҳақи ўртасидаги фарқлар каби тўловларни (Меҳнат кодексининг 218-моддаси) ўз ичига олади.