Мавзу: Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари

Мавзу: Меҳнат таълимида баҳолаш мезонлари
Режа:

1. 
   Мeҳнaт тaълими дaрслaри жaрaёнидa ўқувчилaрнинг билим, мaлaкa вa кўникмaлaрни бaҳoлaш ва унинг аҳамияти
   
2. 
   Бaҳoлaшдa ҳисoбгa oлинaдигaн oмиллaр.
   
3. 
   Ўқувчиларнинг ўзлаштиришини баҳолаш мезонлари
   

Тaянч ибoрaлaр: Баҳолаш, баҳо, балл, бошланғич баҳолаш, жорий баҳолаш, якуний баҳолаш, баҳолаш объективлиги, вақт меъёри, баҳолаш мезони, баҳолаш шакллари, баҳолаш турлари, баҳолаш тамойиллари, баҳолаш тизимлари.

1. 
   Мeҳнaт тaълими дaрслaри жaрaёнидa ўқувчилaрнинг билим, мaлaкa вa кўникмaлaрни баҳолаш ва унинг аҳамияти. Меҳнат таълимида ўқувчилар томонидан ўқув материаллари ўзлаштирилганлигини, кўникма ва малакалар ҳосил бўлганлигини текшириш ва баҳолаш таълим жараёнининг зарур таркибий қисми ҳисобланади. Бу фақат ўқитиш натижаларини назорат қилиш эмас, балки ўқув жараёнининг турли босқичларида таълим олувчиларнинг билиш фаолиятига раҳбарлик қилиш ҳамдир. Ўз билимини меҳнат таълими ўқитувчиси томонидан тўғри, баҳоланишига ишоич хосил қилган ўқувчида ва шу муаллимга нисбатан ўқувчилик ҳурмати ортади, аксинча ўқувчи билимини баҳолашда принципсизликка йўл қўйган меҳнат таълими ўқитувчиси, гарчи у назарий билим ва амалий фаолияти жиҳатдан жуда танилган бўлса ҳам аста-секин ўз ўқувчилари назарида қола бошлайди. Бу масалани хавфли томони шуки, ўқувчининг билим олишга бўлган интилиши, шижоати сусая бошлайди. Бу барча муаллимларга таниш ҳақиқатдир.
   

Баҳолаш – таълим жараёнининг маълум босқичида ўқув мақсадларига эришилганлик даражасини олдиндан белгиланган мезонлар асосида ўлчаш, натижаларни аниқлаш ва таҳлил қилишда иборат жараёндар.
Баҳолаш ­ ўқувчиларни ўқув фаолиятида рағбатлантириш билим, кўникма ва малакаларни текшириш ўқитувчи ўқувчиларга ёрдам кўрсатишининг муҳим воситасидир. Ўқитувчи текшириш жараёнида ўқувчиларнинг ишларидаги хатоларни кўрсатиш билан чекланиб қолмай, бу камчиликларни бартараф қилишга ёрдам берсагина бунга эришиш мумкин. Бундан ташқари, ўқитувчи ўқувчиларга улар бажарган иш босқичининг умумий тавсифини беради, бунда у ўқувчиларда бажариладиган ишнинг бажарилган ишлардан фарқлари ҳақида унинг мураккаблик даражаси ёки жавобгарлилиги ва хоказолар ҳақида аниқ тасаввур қилади. Натижада ўқувчилар келажакни кўрадилар ва бу уларни сафарбар қилади, уларда ўз ишларини тўғри ташкил қилиш, меҳнат топшириғини сифатли бажариш иштирокини уйготади.
Баҳолаш ўқув жараёнини ташкил қилиш ва ўтказишдаги нуқсонларини аниқлашда ёрдам беради. Меҳнат ўқитувчиси ўқувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларини текширар экан, Айни бир вақтда у ўз ишининг сифати хақида ҳам хукм чиқаради. Агар ўқувчилар фаолиятида типик хатолар учраса, бу ҳол аксарият ўқитувчи ишида камчилик мавжудлигини билдиради ва аксинча, ўқувчиларнинг мувафаққиятли ишлаши меҳнат усулларини тўғри бажариши ва хоказолар ўқитувчи ўқув материалини тушунарли баён қилган деган хулосага олиб келади.
Ўқувчиларда ўз-ўзини назорат қилиш малакаларини таркиб топтиришда баҳолаш муҳим роль ўйнайди. Меҳнат таълими ўқитувчиси кўникма ва малакаларни текширишга ўқувчиларнинг ўзларини ҳам жалб этади. Чунончи, буюм ўлчамининг аниқлигини текширишдан олдин ўқитувчи бу ишни ўқувчилардан бирига топширади. Бунда ўқувчи ўлчов асбобини тўғри ушлаётганини, тўғри фойдаланаётганлигини, ишни моҳирлик билан бажаришини кузатиб туради. Шундан кейин ўлчашни ўқитувчининг ўзи бажаради. Агар биринчи ва иккинчи ўлчашлар, яъни ўқувчилар ва ўқитувчи бажарган ўлчаш натижалари фарқ қилса, ўқитувчи бу нимадан келиб чиққанини, қандай хатога йўл қўйилганини тушинтириб беради. Натижада ўқувчиларга иш жараёнида ўз - ўзини назорат қилишни тўғри бажариш усуллари ўргатилади. Бундан ташқари, ўқитувчи ўқувчиларга ҳар қандай фаолиятда ўз- ўзини назорат қилишларининг аҳамиятини тушунтиради.
Билим, кўникма ва малакаларни текшириш бирдан - бир мақсад эмас, балки бутун таълим жараёнининг таркибий қисми бўлиши керак. Шу талабдан келиб чиқиб, меҳнат дарсларида назорат қилишнинг якка ва фронтал шаклларидан фойдаланиш, уларни ҳар бир аниқ холда тўғри амалга ошириш лозим. Масалан, кириш инструктажида янги ишнинг биринчи босқичларида ўқувчилар қўллаши мумкин бўлган малакалар фронтал текширилиши мумкин. Ишнинг кейинги босқичларида керак бўлган малакалар ўқувчиларнинг ҳар бири бу ишларни бажаришга қандай киришишига қараб, якка текширилади. Билимларни текшириш ҳақида ҳам шуларни айтиши мумкин. Меҳнат машғулотларининг тавфсифи билимларни якка ҳолда текширишда уларнинг амалиётда қўлланишини боғлаш имконини беради. Шу туфайли, бир томондан, ўқувчилар текширишнинг зарурлигини тушуниб етадилар ва унга катта масъулият ҳисси билан муносабатда бўладилар, иккинчи томондан, ўқитувчи ҳар бир ўқувчи ҳақида тасаввур ҳосил қилиш имконига эга бўлади.
Юқорида келтирилган фикрлардан келиб чиқиб, баҳолашнинг моҳияти ҳақида қуйидаги хулосаларни айтиш мумкин: