Mavzu: Mehnatni boshqarish usullari Reja: Mehnatni boshqarish xarakteri, mehnatni boshqarish turlari



Download 95,44 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/3
Sana11.01.2022
Hajmi95,44 Kb.
#351154
  1   2   3
Bog'liq
Menejment mustaqil ish



Mavzu: Mehnatni boshqarish usullari 

Reja: 

1.

 Mehnatni boshqarish xarakteri, mehnatni boshqarish 

turlari. 

2.

 F.Teylorni mehnatni boshqarish usullarimehnatni 

texnokratik boshqarish

  

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 




 

1.Mehnatni boshqarish xarakteri, mehnatni 

boshqarish turlari. 

O’zining  xarakteri  bo’yicha  mehnat  hamma  vaqt  ham 

ijtimoiy jarayon bo’lgan. Har qanday ijtimoiy mehnat esa 

belgilangan tashkil qilish va tartibni taqazo qiladi. Kimdir 

xodimlar 

oldiga 


maqsadni 

qo’yishi, 

vazifalarni 

taqsimlashi,  ularni  bajarilishi  ustidan  nazorat  qilishi,  har 

holda odamlarni mehnatga undashi, ularning harakatlari ni 

muvofiqlashtirishi 

kerak. 

Mehnatni 

boshqarishning 

xarakteri,  uning  usullari  va  vositalari  doimiy  bo’lib 

qololmaydilar.  Pirovorida  ular  ishlab  chiqarishning 

o’zining  rivojlanganligi  darajasi  va  uning  ijtimoiy  shakli 

bilan belgilanadilar.  



G’arbiy  adabiyotlarda  mehnatni boshqarishni  rivojlanishi 

bosqichlarini XX asr menejmenti nazariyachilar F. Teylor, 

E.  Meyo,  R.  Likert  va  boshqalarning  ishlari  bilan 

bog’laydilar. Ba’zi bir tadqiqotchilar iqtisodiy o’sishning 

sanoatlashganga  qadar,  sanoatlashgan  va  ilmiy-texnik 

variantlariga  mos  keluvchi  mehnatni  boshqa-  rishning 

hunarmandchilik,  texnokratik  va  innavatsion  turlarini 

ajratishni taklif qiladilar. Bunday davrlarga ajratish jiddiy 

asoslarga egadir. 

Hunarmandchilik  turi  mehnatni  boshqarishning  oddiy 

shaklidan  iborat  bo’lgan.  Sexli  tuzilma  doirasini  buzgan 

holda,  manufaktura  oldinlari  mustaqil  bo’lgan  kasblarni 

kombinatsiyalashtirgan, 

bevosita 

ishlab 

chiqarish 

jarayoniga mehnat taqsimotini kiritgan. Shuning bilan bir 



tomondan  ishchilarning  o’zlarini  ierarxik  chegaralash, 

boshqa  tomondan  esa  –  oldin  mustaqil  bo’lgan  ishchini 

yagona  jamoaga  va  intizomga  bo’ysindirish  zaruriyati 

paydo bo’lgan. O’sha sharoitlarda mehnatni boshqrishning 

vazifalari vujudga kelgan mehnatni tashkil qilish, ish haqi 

tizimi va ish tartibini qo’llab quvvatlash, ijrochilar ustidan 

kuzatish va nazoratni amalga oshirishdan iborat bo’lgan. 

F.Teylor shunday usullarni ishlab chiqqanki, ularga ko’ra 

ishning har bir turi, har bir operatsiya uchun xronometraj 

va ishchining harakatlarini sinchiklab o’rganish yordamida 

berilgan  ishni  bajarishning  yagona,  eng  ratsional  usuli 

belgilangan.  Barcha  xatolar,  befoyda  harakatlar  bartaraf 

qilingan,  eng  mukammallari  tanlab  olingan.  Mashhur 

fransuz fizigi Le Shatelening so’zlariga ko’ra, bu sanoatda 




mehnatni 

tashkil 


qilishga 

nisbatan 

qo’llanilgan 

matematikadan iborat bo’lgan.  

     Yuqori  unumdor  mehnatga  nisbatan  iqtisodiy  majbur 

qilishdan foyd alanilgan: 

Ishbay  ish  haqining  alohida  tizimi  (me’yorni  bajargan  va 

oshirib  bajarganlar  uchun  oshirilgan  tarif  stavkalari  va 

baholashlar;  bajar-maganlar  uchun  –  stavkalarni  20-30% 

ga pasaytirilishi, jarimalar); 

Vazifalarni  bajarilishi  va  oshirib  bajarilishiga  ko’proq 

darajada  yordam  beruvchi  sharoitlarni  yaratish:  batavsil 

yo’l-yo’riq 

ko’rsatish, 

mehnatni 

mayda-chuyda 

tafsilotlarigacha  rejalashtirish,  maxsus  qurollar  bilan 

ta’minlash, hisob, nazorat. 




F.Teylor  tizimidan  foydalangan  korxonalarda  o’rtacha 

mehnat  unumdorligi  uch  yil  ichida  ikki  marta  o’sgan. 

Birinchi o’ttiz yil ichida bu tizim yetarlicha keng tarqalgan, 

deyarli  barcha  yuqori  rivojlangan  mamlakatlarning 

kompaniyalari  undan  foydalanganlar.  F.Teylor  o’zining 

tizimini  ishlab  chiqarishning  muvaffaqiyati  birinchi 

navbatda  xodimning  o’ziga,  uning  jismoniy  kuchiga 

bog’liq bo’lgan sharoitlarda ishlab chiqqan. Hozirgi zamon 

iqtisodiyotida texnika birinchi o’ringa chiqqan. Va shunga 

qaramasdan  uning  tizimi  hali  ham  ishlab  chiqarishni 

ratsionallashtirishning  asosida  yotadi.  Undan  bugun  ham 

takrorlanuvchi  operatsiyalarga  ega  korxonalarda  keng 

foydalaniladi. 



F.Teylorni  mehnatni  boshqarish  usullari,  mehnatni 

texnokratik boshqarish 

AQSh va boshqa mailakatlardagi F.Teylorning izdoshlari 

bu  tizimni  takomillashtirganlar  va  rivojlantiganlar,  ba’zi 

bir  joylariga  tuzatishlar  kiritganlar.  Ular  alohida  ishlab 

chiqarish opersiyalarni o’rganishdan butun ishlab chiqarish 

jarayonini  va  uni  tartibga  solish  usullarini  o’rganishga 

o’tganlar.  F.Teylorning  eng  yaqin  yordamchisi  G.Gant 

o’ziga xos jadvalni ishlab chiqadi, unda har bir ishchi har 

qanday  vaqt  uchun  o’zining  ish  haqi  natijalarini  ko’rishi 

mumkin edi. Jadvalda yana ishlab chiqarish dasturlarining 

bo’limlari  va  vazifani  bajarilishini  borishi  o’rtasidagi 

vaqtincha  aloqalar  aks  ettilgan.  Ko’pchilikning  fikriga 

ko’ra,  bu  jadval  o’sha  vaqtda  mehnatni  boshqarishda 




inqilobni keltirib chiqargan. U korxona doirasidagi ishlab 

chiqarish  jarayonini  operativ  rejalashtirish,  hamda 

keyinchalik  ishdab  chiqilgan  tarmoqli  jadvallarning 

asosiga yotgan. 

 

 

 




Download 95,44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish