Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси

Arifmetika va kombinatorika sohasida: 

---

91 
1. Oltmishlik pozitsion sistemani mukammallashtirish. 
2. O‘nli kasrlarning ijod etilishi. 
3. Sonlardan ildiz chiqarish usullariii ishlab chiqish. 
4. Matematika tarixida birinchi marta Nyuton binomi formulasini ixtiyoriy natural ko‘rsatkich
uchun aniq qo‘llanilishi. 
5. Musbat haqiqiy son tushunchasini kengaytirish.
Algebra sohasida: 
1. Algebrani maxsus fan sifatida yaratish. 
2. Kubik tenglamaning bir holini sonli yochishda maxsus iteratsion metodning kashf etilishi. 
3. Kubik tenglamalarni yechishda geometrik
nazariya tuzish. 
Trigonometriya va geometriya sohasida: 
1. Tekis va sferik trigonometriya sistemalarini tuzish. 
2. Aniq va to‘liq trigonometrik jadvallar tuzish. 
3. Parallel to‘gri chiziqlar nazariyasi sohasidagi tadqiqotlar, noevklid
geometriyani kashf etishga 
zamin tayyorlash. 
4. Yasashga Doir
 
geometrik masalalarni yechishda turli metodlarni ishlab chiqish va boshqalar. 
O‘rta asrlarda yashagan O‘rta Osiyolik olimlar orasida Xorazmlik Muhammad Xorazmiy 
(783—850) va Abu Rayhon Beruniy (973—1048), Xo‘jandlik, Xo‘jandiy (1000 yillarda vafot 
etgan), Buxorolik Abu Ali ibn Sino (980 — 1037), Aris daryosining Sirdaryoga quyiladigan joyi — 
Forobdan Abu Nasr Forobiy (873—950), Kaspiy dengizining janubi-g‘arbiy tomonida joylashgan 
Tabaristondan al-Kuniy (Kasr), Nishopurlik Umar Xayyom (1048—1131), Xurosondagi Tus 
shahridan Nasiriddin Tusiy (1201 — 1274), Samarqandlik Mirzo Ulug‘bek (1394 — 1449) va 
uning rahbarligidagi ilmiy maktab vakillari va boshqalar bor. 
U olimlar o‘zbek xalqlarining ota-bobolari hisoblanadi. Bu olimlarning ijodlarida shu narsa 
xarakterliki, ular bir qancha fanlar sohasida ilmiy ishlar olib borgan entsiklopedist olimlar 
bo‘lganlar. Ular o‘z nazariyalarini amalda tatbiq etib, tajriba va kuzatish metodlardan keng 
foydalanishni boshlab berganlar. 
Fan xazinasini
 
bebaho javohirlar bilan boyitgan bu iste`dodli olimlar o‘rta asrlarda hukm 
surgan, turli qarama-qarshiliklar va katta qiyinchiliklarni yengib, ilmiy ishlar olib bordilar.
Bu olimlar urushlarni qoraladilar va uni fan xazinasini boyitgan ajoyib asarlarni yo‘q 
qiluvchi, fan va madaniyatni taraqqiyotdan to‘xtatuvchi bir ofat deb bilar edilar. Shuning uchun 
ham ular hamma vaqt tinchlik tarafdori bo‘lib, tinch va osoyishtalik sharoitida ilmiy ish olib borish 
uchun kurashdilar. O‘rta asrlarda yashab, ijodiy ish olib borgan bu olimlar jamiyat ishlarida, 
shuningdek fan va madaniyat sohasida ham adolat o‘rnatishni orzu qilar edilar. Barcha xalqlarning 
tinch-totuv yashab, fan va madaniyatning taraqqiyoti uchun birgalikda ijodiy ishlar olib borishini 
istar edilar.