Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси

 
arabcha      teksti  1937  yilda 
Haydarobodda  nashr  etildi
, 
Bu  asarning  A.  M.  Belenitskiy  va  G.  G.  Lemmleyn  tomonlaridan 
bajarilgan rus tilidagi tarjimasi «Mineralogiya» nomi bilan 1963 yilda Moskvada nashr etildi. 
«Mineralogiya»  asari  ikki  qismdan  iborat  bo‘lib,  36  bobni  tashkil  qiladi;  birinchi  qismida 
minerallar,  ularni  aniqlash  usullari,  qimmatli  toshlarni  ma`lum  tartibdagi  klassifikatsiyasi  bayon 
etilgan.  12  bobdan  iborat  ikkinchi  qismida  esa  temir,  uni  ishlash  usullari,  po‘lat  ishlab  chiqarish 
texnologiyasi va boshqalar bayon etilgan. 
Mashhur  olim  Beruniyning  mineralogiya  va  fizika  fanlari  tarixida  katta  xizmati  shundan 
iboratki, u birinchi bo‘lib minerallarning   solishtirma   og‘irliklarini hisobladi. Uning o‘zi o‘lchash 
ishlari  o‘tkazib,  minerallarning  solishtirma  og‘irliklarini  shunday  aniq  hisoblaganki,  bu  natijalar 
hozirgi zamon olimlarini ham hayratda qoldiradi. 
Beruniy bayon etgan, temir va po‘lat  haqidagi ma`lumotlar, metallurgiya va kimyo fanlari 
tarixida, X—XI asrlarda O‘rta Osiyoda metall ishlab    chiqarish yuqori darajada ekanligi haqidagi 
ma`lumotlarni asoslashda juda katta rol‘ o‘ynaydi. 
7. «Dorilar haqida» («Kitob as-saydana») kitobida o‘sha davrlarda ma`lum bo‘lgan dorivor 
o‘simliklarning  lug‘atini  al‘favit  tartibida  tuzadi.  Dori  tayyorlanadigan  har  bir  o‘simlik  haqida 
ma`lumotlar, ulardan ba`zilarining o‘sadigan joylari haqida ma`lumotlar beriladi. 
Bu  asar  yakkayu-yagona  qo‘l  yozma  shaklda  saqlangan  bo‘lib,  uning  ba`zi  parchalari 
Yevropa  tillariga  tarjima  qilingan.  Bu  asar  birinchi  marta  1973  yilda  rus  va  o‘zbek  tillarida 
Toshkentda nashr etildi  

---

 
109 
Juda  ko‘p  fanlar  sohasida  ajoyib,  sermazmun  asarlar  yaratgan  butun  umrini  fanga 
bag‘ishlagan va o‘tkir talantini tabiiyot sirlarini ochish uchun kurashga sarflagan, o‘z zamonasining 
qarama-qarshiliklariga,  fan  ahllari  uchun  tinch  bo‘lmagan  hayotga  bardosh  bergan  Beruniy, 
haqiqatan  ham  progrsssiv  olim  hisoblanadi.  Hozirgi  vaqtda  Beruniynnng  nomi  butun  jahonga 
mashhurdir. 
1973  yilda  dunyodagi  barcha  progressiv  jamoatchilnk  mashhur  o‘zbek  olimi  Beruniyning 
tug‘ilganiga 1000 yil to‘lishi munosabati bilan yubileyini tantanali nishonladi.