Мавзу: Математика фанининг тарихи, методи ва метадалогияси


Kadimgi Xitoy matematikasining tarixiy roli



Download 1,08 Mb.
Pdf ko'rish
bet20/95
Sana03.01.2022
Hajmi1,08 Mb.
#315777
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   95
Bog'liq
matematika tarixi (1)

Kadimgi Xitoy matematikasining tarixiy roli
. YUkorida keltirilgan ma`lumotlardan
kurinib turibdiki,  XIV asrga bulgan matematika fani arifmetika, algebra va geometriyaning ayrim
sinf masalalarini xisoblash algoritmlari majsuasi sifatida rivojlanib kelgan. Bu algoritmlarning
ichida chizikli tenglamalarni echishning fan-chi metodi va ixtiyoriy darajali sonli tenglamalarni
echishning Iyan’-YUan’ usuli aloxida e`tiborga sazovor.
Xitoy
matematikasi
urta
asr
SHarkidagi
xisoblash
matematikasining
muxim
komponentalaridan biri xisoblanadi. Uning zamonaviy matematika rivojiga kushgan anik xissasini
aniklash mushkul. CHunki, Xitoyning kushni davlatlar uzaro alokalari tula ochilmagan. Birok
Xitoyda chet  ellik kuplab matematiklar, astronomlar ishlashgani tarixdan ma`lum. Masalan,  VII
asrda Xitoy asronomik byuroda xind mutaxassislarining ishlagani, XIII-XIX asrlarda esa eronlik va
Urta Osiyolik olimlar faoliyat kursatishgan. Boshka tomondan, Nasriddin at-Tusiyning Maragin
observatoriyasida bir kator xitoyliy olimlar ishlashgan. Nasriddin at-Tusiyning bir kator ishlarida
xitoycha yilnomalardan foydalanilgan. Ulugbekning Samarkand observatoriyasi Xitoy kalendari
yaxshi ma`lum. Kup davlartlarning astronomlari urtasidan uzaro aloka matematik bilimlarning
almashinuvi bilan borgan.
Xitoy matematikasining matematika rivojiga kushgan xissasi kuplab kashfiyotlarda uz aksini
topgan. Kub va vkadrat ildizlarni xisoblash goyasi 100 yillardan sung Xind matematikasida uchray
boshlagan. Xattoki, Pifagor teoremasining xitoycha usuldagi isboti xam xind matematiklariga
ma`lum bulgan. Urta Osiyoda xitoylarning ixtiyoriy darajali ildiz xisoblashning Gorner usuliga
bilan bir xil usuli bejiz emas.
Xitoy Koreya va YAponiya bilan juda yakin alokada bulgan.  584 yilda YAponiyaga xitoy
kalendari kirib kelgan.  VIII asrdan boshlab, YAponiya maorif tizimda matematikaning xitoycha
ukitish usuli joriy kilindi.  XVII asrda yapon olimi Seki Kova xitoyliklarning algebra soxasiddagi
ishlarini taxlil kilar  ekan, chizikli tenglamalar sistemasini echishning amalda determinantlarni
aniklash bilan ustma-ust tushadigan yangi usulini kashf  etgan. Xitoy kitoblarini tarjima kilish
Koreya matematikasining shakllanishiga olib keldi.
Xitoy matematiklarining xamma ishlari xam chet ellarda tarkala olmadi. Ammo, umuman
olganda, Xitoy olimlarining matematika soxasidagi ilmiy izlanishlari urta asr SHarkining
matematiklariga
xos
bulgan
xisoblash
matematikasi
okimiga
tushgan.
Bu
masaladagi


24
ma`lumotlarga kelajakdagi tarixiy-matematik ilmiy izlanishlar yanada oydinlik kiritadi degan
umidda bo`lamiz.

Download 1,08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   95




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish