Mavzu: Marifatparvarlik va jadid adabiyoti

Abdurauf Fitrat

• Abdurauf Fitrat adabiyotimiz tarixida shoir va olim, nosir va dramaturg, o'qituvchi va ma'rifatparvar sifatida muhim o'rin egallaydi. U 1886 yilda Buxoroda ziyoli oilasida tug'ilgan bo'lib, Buxoro, Isthambul madrasalari va dorilfununlarida o'qiydi. U arab, fors, turk tillarini mukammal bilganligi tufayli Sharqning buyuk allomalari ijodini yaxshi o'zlashtiradi. "CHIGʻATOY GURUNGI" - Turkiston jadidlari tomonidan tashkil etilgan madaniymaʼrifiy va ilmiyadabiy tashkilot (1919—1921). Fitrat boshchiligida Toshkentda tuzilgan 1909 yili “Munozara” (Hindistonda bir farangi ila buxoroli mudarrisning bir necha masalalar ham usuli jadida xususida qilgan munozarasi”) asari Istanbulda chop etildi. 1911 yili “Sayha” she’riy to’plami, 1912 yili “Sayyoh hindi” (“Bayonoti sayyohi hindi”) bosilib chiqdi. “Rahbari najot” (1915), “Oila” (1916), “Begijon” (1916), “Mavludi sharif” (1916), “Abo Muslim” kabi asarlari nashr etildi.

• Faqat 1937–1939- yillarda O‘zbekistonda hammasi bo‘Iib 43 mingdan ziyod kishi qamoqqa olingan. Ulardan olti ming 920 nafari otib tashlangan. 37 ming nafari esa turli muddatga qamoq va surgunlarga hukm etilgan. XX asrning 20–40-yillarida Cho‘lpon, Fitrat, Botu, Abdulla Qodiriy, Usmon Nosir, Otajon Hoshim, Abdulla Alvoniy, Munavvar Qori, Elbek, Rafiq Mo‘min singari bir-biridan iste’dodli adiblar ma’rifat targ‘ibotchilarini ham qatag‘on to‘lqini o‘ziga tortdi. Shuningdek, o‘zbek romanchilarining otasi Abdulla Qodiriy, talantli yozuvchi Oybek, Shuhrat, Mirzakalon Ismoiliy, Said Ahmad, Shukurullo “Xalq dushmani” deb e’lon qilindi. Ularning asarlari man qilinib, o‘zlari qamoqqa olinib, stalincha lagerlarga jo‘natildi.

E’tiboringiz uchun rahmat!