Mavzu. Maktabni boshqarish metodologiyasi va tuzilishi asoslari. Mundarija : Kirish. I bob

2.2 . Hozirgi kunda talim muassasalarini tashkil etishda kadrlar siyosati.

Bugungi kunda o'qituvchining maqomi juda past ijtimoiy darajaga ega bo'lsa, ta'lim muassasasi rahbariyati malakali kadrlarni jalb qilish va ushlab turishning keskin muammosiga duch kelmoqda. Davlat tomonidan berilgan cheklangan moddiy va ijtimoiy kafolatlar bu muammoning birgina ayanchli bayonoti bilan cheklanib qolishimizga imkon bermaydi. Ta'lim muassasasi rahbari nafaqat direktor jamg'armasi mablag'laridan foydalangan holda, balki uni hal qilish yo'llarini mustaqil ravishda izlashga majbur bo'ladi. o'z tizimi korporativ imtiyozlar, imtiyozlar, muvaffaqiyat strategiyalari, shu jumladan maktab jamoasi barqarorligining ma'naviy, psixologik va valeologik omillari haqida g'amxo'rlik qilish.

Natijada, ta'lim muassasasi rahbari quyidagilarni bilishi kerak:
hamfikrlar jamoasini shakllantirish (maktabni korporatsiya sifatida rivojlantirish);
ta'minlash optimal sharoitlar bolalar va kattalarning o'zini o'zi anglashi uchun;
ijodkorlikni rag'batlantirish, tashabbusni qo'llab-quvvatlash;
vakolatlarni topshirish, o‘zini o‘zi boshqarish, jamoatchilik nazorati, vasiylik shakllarini ishlab chiqish;
moliyalashtirishning qo‘shimcha manbalari va usullarini jalb etish va ulardan malakali foydalanish;
kadrlar siyosatida yangi ijtimoiy resurslardan foydalanish;
boshqalar bilan munosabatlarni o'rnatish ijtimoiy tizim;
maktabning imidjini yaratish va ijtimoiy mavqeini saqlash haqida g'amxo'rlik qilish;
boshqaruv jarayonlariga yuqori texnologiyalarni joriy etish.
Maktabning zamonaviy rahbari buyruq berishni va so'kishni + yuqori organlarning nuqtai nazariga etkazishni biladigan ma'mur emas. Bu ko‘proq orkestrdagi dirijyorga o‘xshaydi, unda har kim o‘z rolini ijro etadi. Boshqaruvga bunday yondashuv bilan vertikal model yo'qoladi, qat'iy pozitsiyalar tizimi - bir qator yangi vakolatlar, manevr erkinligi, xabardorlik va harakatlarni muvofiqlashtirish paydo bo'ladi. Demak, korporativ madaniyatni rivojlantirish uchun kuchli manba mavjud. Etakchi maktablar korporativ ruhning "orollari" ga aylanishi mumkin, ulardan Rossiya ta'lim tizimining ma'naviy hamjamiyat va strategik sheriklik sifatida haqiqiy shakllanishi boshlanadi.
Ta’lim tizimida kasbiy mahorat tushunchasi o‘zgarmoqda. Ko'pgina zamonaviy korxonalar singari, bugungi kunda maktab o'z fanini "dan vagacha" biladigan tor ijrochi mutaxassisni emas, balki fanlararo muammolarni hal qila oladigan va insoniy munosabatlarni tartibga soluvchi o'qituvchini, barcha asosiy vakolatlarga ega bo'lgan faol muloqotni afzal ko'radi. Har bir xodim o'z firmasini ifodalaydi; har bir o'qituvchi maktab dunyosini qurishda ishtirok etadi.
Shunday qilib, ta'lim muassasalarida ishga joylashish uchun raqobat shartlari tubdan o'zgarib bormoqda, boshqa talablar ham ilgari surilmoqda, ular orasida samarali muloqot qilish qobiliyati, o'zini takomillashtirishga tayyorlik, tashabbuskorlik va jamoada ishlash qobiliyati muhim rol o'ynaydi.
Albatta, bu fazilatlar rag'batlantirish va qo'llab-quvvatlashga muhtoj. Ta'lim muassasasining zamonaviy rahbari o'z arsenalida xodimlarni korporativ qo'llab-quvvatlashni kafolatlaydigan bir qator chora-tadbirlarga ega bo'lishi kerak " o'qituvchining ijtimoiy portfeli. Ijtimoiy portfel ikki qismdan iborat bo'lishi mumkin. Birinchisi har xil narsalarni o'z ichiga oladi nafaqa va kompensatsiya to'lovlari, grantlar va boshqalar. Misol uchun:
Bepul tushlik;
Xodimlarning bolalarini o'qitish uchun kompensatsiya;
chipta subsidiyasi;
Internetga kirish va elektron pochta;
Muassasaning korporativ axborot resurslariga kirish;
Ilg'or malaka oshirishni qo'llab-quvvatlash;
Kompyuter bo'yicha o'qitish;
Tibbiy yordam va sug'urta;
korporativ sovg'alar;
Foizsiz kreditlar berish va hokazo.
Ikkinchi qism taxmin qiladi mehnat sharoitlarini optimallashtirish :
tashabbuslarni qo'llab-quvvatlash (ilmiy-metodik, tashkiliy va moliyaviy);
o'quv-uslubiy seminarlar, amaliy mashg'ulotlar, treninglar o'tkazish;
malaka oshirish va qo'shimcha kasbiy malakalarni olish jarayonini tashkil etish;
ish joyidagi jihozlar;
“intranet-internet” texnologiyalariga asoslangan korporativ tarmoq;
ma'lumotlar bazalariga kirishni ta'minlash (Garant, Skynet va boshqalar);
davriy nashrlar bilan ta'minlash;
maxsus adabiyotlar bilan ta'minlash va boshqalar.
"Ijtimoiy portfel" dan tashqari, tizimni qurish kerak hissiy-psixologik va valeologik yordam o'qituvchilar va xodimlar, jumladan:
psixologik va psixoterapevtik maslahatlar (individual va guruh);
aloqa mashg'ulotlari va biznes o'yinlari;
maktab bayramlari va an'analarining tsikli;
tabriklar;
teatr truppasi va o'qituvchilardan iborat shou guruhini tashkil etish;
shakllantirish, aerobika va boshqalar bo'yicha guruh mashg'ulotlarini tashkil etish (aralash guruhlar "o'qituvchilar-ota-onalar");
ekskursiyalar, konsertlar va ko'ngilochar dasturlar va boshq.
Maktab jamoasi barqarorligining muhim ko'rsatkichlari maktab jamoasida shakllangan munosabatlar madaniyati darajasi va qulay psixologik iqlimdir. Shu bois maktab jamoasini birlashtirishga qaratilgan tadbirlarni muntazam o‘tkazib, qo‘llab-quvvatlash zarur.
So‘nggi yillarda mamlakatimizda davlat xizmati faoliyati samaradorligini oshirishga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Xo‘jalik boshqaruvi organlari tomonidan davlat boshqaruvi va xo‘jalik funksiyalarini birga qo‘shib olib borish amaliyotidan voz kechish, davlat organlari va tashkilotlari xodimlarining mehnatiga haq to‘lash hamda ijtimoiy ta’minlashning zamonaviy tizimini yaratish bo‘yicha choralar ko‘rilmoqda.
Shu bilan birga, davlat organlari va tashkilotlarining malakali mutaxassislar bilan yetarli darajada ta’minlanmayotganligiga, kadrlar malakasining yuklatilgan vazifalar va zamonaviy ehtiyojlarga nomuvofiqligiga, qabul qilinayotgan qarorlar sifatining pastligiga olib kelayotgan bir qator tizimli muammolar va kamchiliklar saqlanib qolmoqda.
Xususan, davlat fuqarolik xizmatini, shu jumladan nomzodlarni ochiq mustaqil tanlov orqali saralab olish jarayonini kompleks huquqiy tartibga solishni ta’minlovchi, shuningdek, davlat fuqarolik xizmatchilarining ish samaradorligi va kompetensiyasini baholovchi mezonlarni, ularning malakasini oshirishga bo‘lgan talablarni belgilovchi to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir kuchiga ega qonun mavjud emas.
Davlat fuqarolik xizmati masalalari bo‘yicha vakolatli organning mavjud emasligi davlat organlari va tashkilotlarida yagona kadrlar siyosatini olib borishga, xodimlarni samarali boshqarish va inson resurslarini rivojlantirishga, malakali kadrlar zaxirasini raqobat asosida shakllantirishga hamda ular tomonidan davlat fuqarolik xizmatchilarining vakant lavozimlari o‘z vaqtida egallanishiga yo‘l qo‘ymayapti.
Bundan tashqari, davlat fuqarolik xizmatiga kirishda barcha fuqarolarning teng imkoniyatlardan foydalanishini hamda davlat fuqarolik xizmatida professional sifatlar va alohida xizmatlar asosida ko‘tarilib borishni ta’minlaydigan nomzodlarni saralab olishning shaffof mexanizmlari shakllantirilmagan.
Shuningdek, aholi, ayniqsa yoshlar orasida barcha darajalardagi davlat fuqarolik xizmati nufuzini oshirish, korrupsiyaning yuzaga kelishi, rasmiyatchilik va byurokratiyaga imkon beruvchi sharoitlarni yo‘q qilish maqsadida davlat fuqarolik xizmatchilarini moddiy rag‘batlantirish va ijtimoiy himoya qilishning munosib darajasini kafolatlash choralari joriy etilmagan.
Davlat fuqarolik xizmati samaradorligini oshirish, davlat organlari va tashkilotlarining malakali kadrlarga bo‘lgan ehtiyojini qondirish, shuningdek, 2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida va O‘zbekiston Respublikasida Ma’muriy islohotlar konsepsiyasida belgilangan vazifalarni izchil amalga oshirish maqsadida:
1. Belgilansinki:
o‘z faoliyatini Davlat fuqarolik xizmati lavozimlarining davlat reyestriga kiritilgan lavozimlarda amalga oshiruvchi O‘zbekiston Respublikasining fuqarosi davlat fuqarolik xizmatchisi hisoblanadi;
xorijiy davlatlarning fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining alohida qarorlari bilan o‘rnatilgan tartibda davlat fuqarolik xizmatchisi lavozimini egallashi mumkin;
Davlat fuqarolik xizmati lavozimlarining davlat reyestriga kiritilgan lavozimlarni egallab turgan davlat fuqarolik xizmatchilarining faoliyati davlat fuqarolik xizmati to‘g‘risidagi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi;
O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlaridagi harbiy xizmat va huquqni muhofaza qiluvchi organlardagi xizmat davlatning maxsus xizmati hisoblanadi va alohida qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.
2. Quyidagilar davlat fuqarolik xizmatini yanada takomillashtirish va isloh qilishning ustuvor yo‘nalishlari deb hisoblansin:
kasbga oid sifatlari va alohida xizmatlarini odilona va obyektiv baholash asosida eng munosib va qobiliyatli shaxslarni davlat fuqarolik xizmatiga qabul qilish hamda ularning xizmat pog‘onalari bo‘yicha ko‘tarilishini nazarda tutuvchi meritokratiya tamoyilini qo‘llash;
kadrlar malakasini muntazam oshirib borish, davlat fuqarolik xizmatchilarini toifalash va ularga malaka martabalari (darajalari) berish orqali xizmat karyerasining lavozim pog‘onalaridan bosqichma-bosqich o‘tishni nazarda tutuvchi davlat fuqarolik xizmatining “karyera modeli”ni joriy etish;
nomzodning barcha fazilatlari va ustunliklarini, shu jumladan uning ma’naviy-axloqiy va vatanparvarlik sifatlarini obyektiv baholash imkonini beradigan ochiq mustaqil saralab olish asosida davlat fuqarolik xizmatiga qabul qilish;
davlat organi va tashkiloti darajasidan (respublika, viloyat, tuman va shahar), xodimning malaka martabasi (darajasi) va shaxsiy hissasidan kelib chiqqan holda ish haqini belgilashga nisbatan unifikatsiyalashtirilgan talablar o‘rnatilishini nazarda tutuvchi davlat fuqarolik xizmatchilari mehnatiga haq to‘lashning yagona tizimini joriy etish;
milliy, respublika, tarmoq va hududiy darajalarda professional tayyorlangan samarali kadrlar zaxirasini shakllantirish, davlat fuqarolik xizmatiga eng malakali nomzodlarni saralab olish uchun xususiy bandlik agentliklarini faol jalb etish va zamonaviy autsorsing shakllaridan foydalanish;
davlat organlari va tashkilotlarida xodimlarni boshqarishda va inson resurslarini rivojlantirish sohasida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish;
davlat fuqarolik xizmatchilariga ijtimoiy kafolatlar, shuningdek, ularni o‘z kasb mahoratini va faoliyat samaradorligini oshirish uchun rag‘batlantirish va qo‘llab-quvvatlashning samarali tizimini joriy etish.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi (keyingi o‘rinlarda — Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi) tashkil qilinsin, u davlat organlari va tashkilotlarida xodimlarni boshqarish va inson resurslarini rivojlantirish sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish uchun mas’ul hisoblansin.
Belgilab qo‘yilsinki:
Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi o‘z faoliyatida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga bevosita bo‘ysunadi va unga hisob beradi;
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining davlat xizmati va hokimiyat vakillik organlari bilan hamkorlik qilish masalalari bo‘yicha maslahatchisi bir vaqtning o‘zida Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi direktori hisoblanadi;
Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjeti mablag‘lari va qonunchilikda taqiqlanmagan boshqa manbalar hisobiga moliyalashtiriladi.
4. Quyidagilar Davlat xizmatini rivojlantirish agentligining asosiy vazifalari etib belgilansin:
davlat fuqarolik xizmati transformatsiyasining g‘oyaviy platformasini, uni rivojlantirish dasturlari va loyihalarini ishlab chiqish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmati sohasida yagona siyosatning amalga oshirilishini ta’minlash;
davlat organlari va tashkilotlarining davlat kadrlar siyosati sohasidagi faoliyatini muvofiqlashtirish;
davlat fuqarolik xizmatini rivojlantirish jarayonlari va istiqbollarini monitoring va tahlil qilish hamda ushbu sohadagi muammolar va tahdidlarni bartaraf etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish;
ochiqlik, professionallik va hisobdorlik tamoyillariga asoslangan xodimlarni boshqarish va inson resurslarini rivojlantirishning innovatsion usullarini joriy etish;
Milliy kadrlar zaxirasini boshqarish, Davlat fuqarolik xizmati lavozimlarining davlat reyestrini yuritish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmatchilari vakant lavozimlarining yagona ochiq portalini tashkil etish va yuritish;
davlat fuqarolik xizmatchilari faoliyati samaradorligini baholashning o‘lchanadigan indikatorlari (eng muhim ko‘rsatkichlari) tizimini joriy etish va ularning natijalarini tahlil qilish, jamoatchilik fikrini o‘rganish hamda davlat organlari va tashkilotlari rahbarlarining ochiq reytingini shakllantirish;
malakali va yuqori malakali mutaxassislarni, shu jumladan xorijda yashayotgan vatandoshlar orasidan aniqlash va jalb etish, shuningdek, davlat fuqarolik xizmatiga iqtidorli yoshlar va xotin-qizlarni keng jalb etish bo‘yicha tizimli ishlarni olib borish;
eng istiqbolli kadrlarni davlat fuqarolik xizmatiga ochiq mustaqil tanlov asosida qabul qilishni tashkillashtirish;
davlat fuqarolik xizmatchilarida yuksak kasbiy axloq-odobni, korrupsiyaga qarshi turish madaniyatini va unga toqatsiz munosabatni shakllantirish;
davlat fuqarolik xizmati sohasiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va ularni izchil takomillashtirib borish, davlat fuqarolik xizmatchilari shaxsiy ma’lumotlarining xavfsizligini ta’minlagan holda ular to‘g‘risidagi ma’lumotlar bazasini shakllantirish;
davlat fuqarolik xizmatchilarining ish beruvchilar bilan o‘zaro munosabatlarida ularning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, shuningdek, ularning mehnat faoliyati va ijtimoiy himoyasi uchun munosib shart-sharoitlar yaratishga ko‘maklashish;