Mavzu: maktab yoshidagi qizlari bilan olib boriladigan ijtimoiy pedogogik faoliyat

Maktab yoshidagi qizlar bilan olib boriladigan ijtimoiy-pedagogik faoliyatning dolzarb tomonlari

Zamonaviy didaktika akademik muvaffaqiyatsizlikni bartaraf etishning asosiy usullari sifatida quyidagilarni taklif qiladi.

1. 
   Pedagogik profilaktika – faol pedagogik tizimlarni izlash, shu jumladan faol o‘qitish usullari va shakllarini, yangi pedagogik texnologiyalarni, muammoli va dasturlashtirilgan o‘qitish, pedagogik faoliyatni axborotlashtirish. Bunday oldini olish uchun Yu.K. Babanskiy o‘quv jarayonini optimallashtirish bo‘yicha kontseptsiya taklif qildi.
   
2. 
   Pedagogik diagnostika – o‘quv natijalarini muntazam ravishta monitoring qilish va baholash, bo‘shliqlarni o‘z vaqtida aniqlash. Buning uchun o‘qituvchining o‘quvchi qizlar, ota-onalar bilan suhbatlarida, qiyin o‘quvchini kuzatishda, o‘qituvchining kundaligida ma’lumotlarni qayd etish, testlar, natijalarni tahlil qilish, qilingan xatolar turlari bo‘yicha jadval ko‘rinishida umumlashtirish qo‘llaniladi.
   
3. 
   Pedagogik terapiya – ta’limdagi bo‘shliqlarni bartaraf etish choralari. Birinchisi, uy maktabida qo‘shimcha sinflar guruhlari. Ikkinchisining afzalliklari shundaki, ulardagi mashg‘ulotlar jiddiy tashxis natijalariga ko‘ra guruh va individual o‘quv qo‘llanmalarini tanlab olinadi. Ularni maxsus o‘qituvchilar olib boradilar, qatnashish majburiydir.
   
4. 
   Ta’limga ta’siri, o‘qimaslik ko‘pincha kambag‘al tarbiya bilan bog‘liq bo‘lganligi sababli yakka tartibda rejalashtirilgan o‘quv ishlari muvaffaqiyatsiz o‘quvchi qizlar bilan olib borilishi kerak, bu maktab o‘quvchisining oilasi bilan ishlashni o‘z ichiga oladi.
   

Yetarlicha o’zlashtirmaydigan o‘quvchi qizlar bilan ishlashda o‘quv va rivojlanayotgan pedagogik ta’sir yetakchi o‘rinlarda turadi. Ishlamay qolayotganlar bilan ishlashning maqsadi nafaqat o‘qitishdagi bo‘shliqlarni to‘ldirish, balki ularning kognitiv mustaqilligini rivojlantirishdir. Bu juda muhim chunki o‘quvchi o‘rtoqlari bilan tanishib, kelajakda ulardan ortda qolmasligi kerak. Ishlamay qolgan o‘quvchi qizlar uchun o‘quvchi qizlarni vaqtincha qisqartirishga yo‘l qo‘yiladi, bu esa ularni asta-sekin egallashga imkon beradi.
Neytralizatsiya sabablari zararsizlantirilmoqda (salbiy ta’sir qiluvchi vaziyatlarni bartaraf etish va ijobiy tomonlarini kuchaytirish). Ta’lim jarayonini takomillashtirish usullarini ishlab chiqishda qoida tariqasida kam ishlaydigan o‘quvchi qizlar uchun ayniqsa qulay sharoitlar yaratilishi nazarda tutiladi. Barcha o‘quvchi qizlarga tegishli alohida tadbirlar ham ishlab chiqilmoqda; ular maktab o‘quvchi qizlarining umumiy o‘quv va o‘quv sharoitlarini yaxshilashga xizmat qiladi. Bunga buxgalteriya hisobi va nazoratini takomillashtirish bo‘yicha takliflar o‘quvchi qizlarning bilim faolligi va mustaqilligini oshirish undagi ijodiy elementlarni mustahkamlash va qiziqishlarni rivojlantirishni rag‘batlatirish bo‘yicha tavsiyalar kiradi. Ba’zi pedagogik va psixologik asarlarda taklif qilingan munosabatlarni qayta tarbiyalash usullari o‘z samarasini bermoqda. Kam ma’lumotga ega bo‘lgan o‘quvchi qizlar uchun maxsus so‘rov shartlariga ham e’tibor qaratiladi. Ularga javob taxtasida o‘ylash uchun ko‘proq vaqt berish tavsiya etiladi, dars rejasini tuzish, jadval, diagrammalar, plakatlar yordamida. Javob berayotgan o‘quvchi yakka suhbat qurishi uning qiyinchiliklarini bilib olishi va yetakchi savollarga yordam berishi uchun sust ishlaydigan o‘quvchi qizlarni so‘rovini boshqa o‘quvchi qizlarning mustaqil ishi bilan birlashtirish tavsiya etiladi. Ta’kidlanishicha darsda mustaqil ishlash jarayonida sust ishlaydigan o‘quvchi qizlar uchun topshiriqlar, boshqa o‘quvchi qizlarga qaraganda bosqichlarga bo‘linib, ularga ko‘rsatma berish uchun foydalidir. O‘qituvchining vaqtincha o‘quvchi qizlar guruhidagi darsda tabaqalashtirilgan ishlariga ko‘p e’tibor beriladi. Darsning turli bosqichlarida mustaqil ish guruhlarda tashkil etiladi va o‘quvchi qizlar turli darajadagi qiyinchiliklarni bajaradi.
Amaliyotda maktablar ortda qoladigan har xil qo‘shimcha sinflardan keng foydalanadilar. Ushbu o‘lchovning keng tarqalganligi, garchi tanqid qilinsa ham, materialni o‘rganish uchun vaqtni ko‘paytirishi bilan izohlanadi. Bu usul o‘qituvchilar uchun darsda ishlarni qanday farqlashni, uy vazifalarini individual ravishda ajratishni bilmaydigan o‘qituvchilar uchun yagona usul. Takroriy kurs maktabga katta zarar yetkazadi, o‘quvchi qizlarga jarohat yetkazadi va samarasiz. Shu munosabat bilan go‘yo paydo bo‘ldi va rivojlanish sur’ati sust bo‘lgan o‘quvchi qizlar uchun ham, o‘spirinlar uchun ham qolganlar uchun ham maxsus sinflar va maktablar tashkil etish amaliyoti keng tarqalgan edi.
Buzilish sabablarini o‘z vaqtida aniqlash va ularni yo‘q qilish juda muhimdir. Agar boshlang‘ich sinflarda bola ko‘nikma va o‘rganish istagini rivojlantirmagan bo‘lsa unda har yili o‘qishda qiyinchiliklar qor to‘pi kabi o‘sadi. Keyin ota-onalar bolaning ahvoliga e’tibor berishadi va shoshilinch ravishda repetitorlarni qabul qilishni boshlashadi. Ammo qoida tariqasida juda kech. Bola allaqachon o‘quv jarayoniga salbiy munosabatni shakllantirgan va u ko‘pgina fanlarni tushunmaydi. Ota-onalarning cheksiz “mashg‘ulotlari” ba’zi oiladagi yomon mikroiqlimni yomonlashtiradi.
Agar yetishmovchilik aniqlansa o‘qituvchi o‘quvchining qoniqarsiz baholarini olishidan oldin yuzaga kelgan va uning ishiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan holatlarga murojaat qiladi. Birinchidan, darslarni o‘tkazib yuborish, uy vazifasini bajara olmaslik va o‘quvchining darsda beparvolik kabi holatlari odatda hayratlanarli. O‘ychan o‘qituvchi buni tahlil qilishni to‘xtatmaydi, aksincha u talabaning qanday shaxsiy xususiyatlari va uning hayotidagi vaziyat uning harakatlariga olib kelishi mumkinligini aniqlashga harakat qiladi. Buning sabablari juda boshqacha bo‘lishi mumkin: talabaning kasalligi uning intizomi yo‘qligi, xarakterining zaifligi, yashash sharoitining yomonligi, o‘qituvchilar va o‘rtoqlar bilan nizolar. Uning tahlil natijalariga asoslanib o‘qituvchi qanday ta’lim effektlari zarurligini hal qilishi mumkin.
Shunday qilib maktabdagi muvaffaqiyatsizlikning nazariy jihati uning sabablari va ularni bartaraf etish usullarini o‘rganib chiqib xulosa qilishimiz mumkin:

1. 
   Yetishmovchilik – bu o‘quvchi qizlarni tayyorlash va maktabni bilimlarni o‘zlashtirish, ko‘nikmalarni rivojlantirish, ijodiy faoliyatda tajriba va kognitiv munosabatlarni tarbiyalashda majburiy talablar o‘rtasidagi kelishmovchilik;
   
2. 
   Muvaffaqiyatsiz o‘quvchi qizlar, qoida tariqasida ushbu fan bo‘yicha haqiqiy bilimlar va maxsus ko‘nikmalardagi bo‘shliqlarga ega bu bizga o‘rganilgan tushunchalar, qonunlar, nazariyalarning muhim elementlarini tavsiflash, shuningdek zarur amaliy harakatlarni amalga oshirishga imkon bermaydi. Ta’lim va bilim faoliyati ko‘nikmalaridagi bo‘shliqlar mavjudligi, ish tezligini sekinlashtiradigan darajada, o‘quvchi ajratilgan vaqt ichida zarur bilim, ko‘nikma va malakalarni o‘zlashtira olmaydi.
   
3. 
   Ortiqcha natijalar o‘quvchi qizlarni o‘rganish ularning faoliyatini tahlil qilish va yetarlicha ishlamaydigan o‘quvchi qizlarning tipologiyasini ishlab chiqish asosida amalga oshiriladi. O‘quv qobiliyatsizligini yengishga bag‘ishlangan psixologik-pedagogik adabiyotlarda uning sabablarini tahlil qilish va tasniflash asosiy o‘rinni egallaydi. Kamchiliklarni bartaraf etish uchun individual vazifalar qo‘llaniladi, o‘quv vazifalarini alohida bosqichlarga maxsus so‘rov shartlariga qo‘shimcha sinflarga bo‘lish.
   

Ijtimoiy sharoitlar – akademik ko‘rsatkichlar omili sifatida ular qiz bolalarning qobiliyatlari bilan ham o‘zaro munosabatda bo‘lishadi. Bu qiz bolalar yashash, o‘qish, o‘qitish, yashash sharoitlari, ota-onalarning madaniy darajasi va atrof-muhit, sinflar soni, maktab mijozlari, o‘qituvchilarning malakasi, o‘quv adabiyaotlarining mavjudligi va sifati va boshqalar. Va bu omil qandaydir tarzda mashg‘ulot mazmunini aniqlashda hisobga olinadi. Ta’lim va tarbiyaning bir xil shartlari turli xil sharoitlarda tarbiyalangan, organizmda va umuman rivojlanishda farqli bo‘lgan qiz bolalarga har xil ta’sir qiladi. Faqat o‘rganish emas, balki bolaning butun hayoti uning shaxsiyatining shakllanishiga ta’sir qiladi va shaxsning rivojlanishi faqat tashqi sharoitlarning ta’siri ostida amalga oshirilmaydi.
Muvaffaqiyatsizliklar sabablari:
O‘qitish usublarining nomukammalligi;
O‘qituvchi bilan ijobiy aloqa yo‘qligi, boshqa o‘quvchi qizlarga qaraganda yaxshiroq bo‘lishdan qo‘rqish;
Har qanday muayyan sohada yuqori iste’dod, fikr jarayonlarining yetishmasligi va boshqalar.
Ichki rejaning sabablari quyidagilardan iborat: qiz bolalarning sog‘lig‘idagi nuqsonlar, ularning rivojlanishi, bilim, ko‘nikma yetishmasligi.
Tashqi omillar birinchi navbatda pedagogik xususiyatga ega:
Didaktik va tarbiyaviy ta’sirlarning kamchiliklari;
Tashkiliy va pedaggogik tabiat, maktabda pedagogik jarayonni tashkil etish moddiy baza;
O‘quv dasturlari, o‘quv qo‘llanmalarining kamchiliklari,maktabdan tashqari ta’sirlarning va oilaning kamchiliklari.
O‘quvchiliarning sust o‘qishining fiziologik sabablari:
Haqiqiy aqliy rivojlaninsh;
Analizatorlarning qisman nuqsonlari (yeshitish, nutq, vosita qobiliyatlari, disgrafiya, asalskulyar hodisalar);
Pedagogik beparvolik, buzulgan aqliy faoliyat (serebrohenik sharoitlar tufayli).
Ushbu kasalliklarning barchasi miyaning yengil organik yetishmovchiligi, minimal miya disfunksiyasi, markaziy asab tizimining biologik yetishmovchiligining turli darajadagi zo‘ravonlik natijasidir. Ular miya qon tomirlari yetishmovchiligi bo‘lgan qiz bolalarda, miya travmatik shikastlanishi, og‘ir va uzoq davom etadigan somatik kasalliklar, miya oqibatlari bo‘lgan infeksiyalar (meningit, ensefalit, revmatizm) natijasida intrakranial bosimning oshishi (gipertoniya-gidrosefalik sindrom). Ushbu turdagi bezovtalikning asosiy namoyonlari: bosh og‘rig‘I, vosita disinhibatsiyasi(“giperaktivlik”), charchoq, e’tiborning yetarli darajada konsentratsiyasi, hissiy stimullarga nisbatan murosasizlik (baland shovqin, yorqin yorug‘lik), aqliy zo‘riqishning uzaytira olmaslik, materialni o‘zlashtirish tezligini pasayishi, yomon kommutatsiya (bir vazifadan ikkinchisiga eslab qolish qiyin).
M.Danilov akademik yetishmovchilikni o‘quv jarayonining harakatlantiruvchi kuchlari, ya’ni qarama – qarshiliklari bilan bog‘laydi. Uning fikicha akademik muvaffaqiyatsizliklar imkoniyatlar, o‘quvchi qizlar va ulardan talab qilinadigan ziddiyat birligi buzilganda ro‘y beradi. V.Okon M.A.Danilov bilan hamfikrdir, chunki u sust ishlashni o‘quv jarayoni qatnashchilari o‘quvchi qizlar va o‘qituvchilar, tashqi sharoitlarning o‘zaro ta’sirini buzish sifatida belgilaydi. O‘quv ishining o‘ziga xos xususiyatlari A.Gelmontning ishida berilgan va u o‘quv materialining turli darajalariga ishora qiladi. O‘quv materiali bo‘yicha u darslikning pragraflariga ishora qiladi va turli xil assimilyatsiya turlarini matnni semantik qayta ishlashning ma’lum darajasi bilan taqqoslaydi. A.M.Gelmont o‘quvchi qizlarni quyidagi guruhlarga ajratadi:
1. o‘qituvchining izohiga ergasholmagan o‘quvchi qizlar darslik matnini tushunishda qiynaladilar.
2. tahlil-sintez bilan qisman shug‘ullanadigan muvaffaqiyatsiz o‘quvchi qizlar, masalan muayyan o‘bektlaryoki hodisalar haqida gap ketganda.
Bir guruh yoki boshqa guruhning umumiy xususiyati bu aqliy kuchni siqishni istamaslik, ishning yanada murakkab shakllari va usullariga salbiy munosabat.
Biz V.Tsetlinning “Maktab o‘quvchi qizlarining sustligi va uning oldini olish” kitobida eng yaxshi tariflarni topdik: “Noto‘g‘ri ishlash o‘quvchi qizlarni tayyorgarlik mazmunining talablari bilan mos kelmasligini anglatadi, bu o‘quv jarayonining muhim davri tugaganidan keyin qayd etiladi – mazmuni o‘rganish, chorak oxiri, olti oy, yillar”. Bu yerda esa V.S.Tsetlin kechikish tarifini beradi: “Kechikish – bu o‘quv jarayonining ushbu segmentidagi oraliq bosqichlardan birida yuzaga keladigan talablarni yoki ulardan birini bajarmaganlik, bu o‘quv faoliyatini aniqlash uchun vaqt oralig‘I bo‘lib xizmat qiladi. “Kechikish” so‘zi talablarga rioya qilmaslikning to‘planishi jarayonini ham, ushbu buzilishning har bir alohida holatini ya’ni bu jarayonning muhimlaridan biri. Ortiqcha uzluksizlik tanaffusidir. Kitobning muallifi bilan ishlashning sustligi va ortda qolishi bir biri bilan bog‘liq degan fikrga qo‘shilmaslik kerak. Bundan tashqari u mahsulot sifatida yetishmovchilikda individual laglar sentiz qilinishini va bu kechikish jarayonining natijasi ekanligini ta’kidladi. Bir necha ortda qolishlar, agar ular yengilmasa, o‘sib chiqmasa, bir-biriga aralashib, shakllansa, oxir-oqibat yomon ishlashi mumkin. Shu munosabat bilan, muvaffaqiyatsizlikka yo‘l qo‘ymaslikning vazifasi bu o‘sishni oldini olish, ularni tezda yo‘q qilishdir.
Maktab o‘quvchi qizlarining sust ishlashi tabiiy ravishta ularning individual xususiyatlari va rivojlanishi davom etadigan sharoitlar bilan bog‘liq. Ushbu shartlarning eng muhimi, pedagogika qiz bolalarni maktabda o‘qitish va tarbiyalashni tan oladi. Muammoni o‘rganish tobora keng miqyosli ijtimoiy muammolar bilan bo‘liq bo‘lib, barcha fanlardan shaxs to‘g‘risidagi ma’lumotlardan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Yetishmovchilikni aniqlash uchun mo‘ljallangan didaktika, bu vazifani boshqa fanlar hal qila olmaydi, chunki yetishmovchilik tushunchasi, birinchi navbatda didaktikaning asosiy toifalari- mazmuni va o‘quv jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan didaktik tushunchadir.
Adabiyotda yetishmovchilik mohiyatini ochib berish vazifasi qo‘yilmagan bo‘lsada, ko‘pgina asarlarda uni yechishga yondashish mumkin. Ushbu yondashuvlardan biri yomon ishlashga olib keladigan sharoitlarni tahlil qilishdir. A.A.Budarny sust taraqqiyotni o‘quv jarayonining harakatlantiruvchi kuchlari- uning qarama-qarshiliklari bilan bog‘laydi. Ushbu pozitsiyaga ko‘ra, o‘quvchi qizlarning qobiliyatlari va ulardan talab qilinadigan narsalarning ziddiyatli birligi buzilgan hollarda, yomon rivojlanish kuzatiladi. Xuddi shunga o‘xshash fikrlar P.P.Blonskiy tomonidan aytiladi, u sust ishlashni o‘quvchi qizlar, o‘qituvchilar va tashqi sharoitlarning o‘zaro ta’sirini buzish deb belgilaydi. Biroq ushbu yondashuvga muvofiq olib borilgan tadqiqotlarni yetarli deb hisoblash mumkin emas, ular hodisaning tashqi aloqalarini aniqlashga va uning ichki tuzilishini soyada qoldirishga qaratilgan.
Backlog – bu o‘quv jarayonining segmenti ichidagi oraliq bosqichlardan birida yuzaga keladigan talablarni yoki ulardan birini bajarmaslik, bu akademik ko‘rsatkichlarni aniqlash uchun vaqt oralig‘i bo‘lib xizmat qiladi. “Ortiqcha” so‘zi shuningdek talablarga rioya qilmaslikning to‘planishi jarayonini anglatadi va bunday mos kelmaslikning har bir alohida holati, ya’ni, bu jarayonning muhimlaridan biri.
Noto‘g‘ri ishlash va lag bir-biri bilan bog‘liq. Mahsulot sifatida yomon ishlashda, individual laglar sintez qilinadi, bu kechikish jarayonining natijasidir. Bir nechta ortda qolishlar agar ular bartaraf etilmasa kengayadi bir-biri bilan chalinadi va oxir-oqibat yomon ishlashga olib keladi. Nima uchun kechikish mumkin degan savolga javob berish uchun avvalambor ishlash omillarini tahlil qilishimiz kerak. Tegishli ilmiy ma’lumotlarni o‘rganish akademik ko‘rsatkichlarning uchta asosiy omilini ajratishga imkon berdi: o‘quvchi qizlar maktab maqsadlaridan kelib chiqadigan talablar; o‘quvchi qizlarning psixafizik qobiliyatlari; maktabda va undan tashqarida ularning hayoti, tarbiyasi va ta’limining ijtimoiy sharoitlari.
O‘quvchi qizlarga qo‘yiladigan talablar nazorat vazifalari va baholash mezonlarini ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Ta’lim mazmuniga qo‘yiladigan talablar, ular maktab o‘quvchi qizlarining jismoniy va aqliy qobiliyatlaridan yuqori bo‘lmaganda va qiz bolalarni tarbiyalash sharoitlariga mos kelganda amalga oshirilishi mumkin.
Qiz bolalarning qobiliyatlarida bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan ikki tomon mavjud – jismoniy qobiliyat (tananing rivojlanishi uning holati) va aqliy qobiliyat (fikrlash, xotira, tasavvur, idrok, e’tiborning rivojlanishi). O‘quvchi qizlarga qo‘yiladigan talablarni ishlab chiqishda har bir o‘quv fanining mutaxassislari ma’lum bir Maktab yoshidagi qizlar uchun imkoniyatlarning ma’lum bir me’yorlariga amal qilishadi. Qiz bolalarning psixofizik qobiliyatlari ijtimoiy sharoit shu jumladan maktabning tarbiyaviy ishlarining ta’siri ostida o‘zgaradi, yaxshilanadi. O‘qitishning mazmuni va uslubi o‘quvchi qizlarning imkoniyatlarini oshiradi (va ba’zan kechiktiradi, pasaytiradi).
Muvaffaqiyatsizlik elementlarini aniqlashda dastur va darsliklar, shuningdek pedagogik jarayonlarni kuzatish natijalaridan foydalangan holda didaktik, uslubiy va psixologik adabiyotlarga ishonish kerak. Maktab uchun mo‘ljallangan darslarning mazmuni nafaqat dastur va darsliklarda, balki ularni tushuntiradigan adabiyotlarda ham aks ettirilganligini hisobga olish kerak. Uslubiy materiallar, dasturlar va darsliklar har bir mavzuning o‘ziga xos mazmunini va qisman – umumiy printsiplar va g‘oyalarni ochib beradi. Psixologik va pedagogik adabiyotda maqsad va vazifalar, yangi tarkib, uning xususiyatlari tushuntirilmoqda.
Muvaffaqiyatsizlik kartasi:

1. 
   Hech bo‘lmaganda bitta bilvosita xulosa chiqarish yangi bilimlarni olishda mavjud bilim, ko‘nikma va malakalarni uyg‘unlashtirish;
   
2. 
   Mavjud bilim, ko‘nikma va malakalarni yangi vaziyatda qo‘llash ularni tanlash va birlashtirish, alohida bilvosita xulosalarni bajarish;
   
3. 
   Nazariy mohiyatni bilishga, mustaqil ravishta qazib olishga intilish;
   
4. 
   Ijodiy faoliyat jarayonida qiyinchiliklarni faol ravishtaengib o‘tish;
   
5. 
   Kognitiv faoliyatda ularning yutuqlarini baholashga intilish.
   

Ushbu talablarning umumiy miqdoriga rioya qilmaslik o‘quvchi qizlarning sust ishlashini tavsiflaydi. O‘quvchining o‘quv faoliyatidagi quyidagi kamchiliklar sust ishlashning elementlari hisoblanadi.

1. 
   Mavjud bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni yangi vaziyatda birlashtirgan va ishlatgan holda ijodiy faoliyatning minimal zaruriy operatsiyalariga ega emas;
   
2. 
   Yangi nazariy bilimlarni olishga intilmaydi;
   
3. 
   Ijodiy faoliyatdagi qiyinchiliklardan qochadi, ular bilan duch kelganda passiv bo‘ladi;
   
4. 
   Ularning yutuqlarini baholashga intilmaydi;
   
5. 
   O‘z bilimlarini kengaytirishga ko‘nikmalarini oshirishga intilmaydi;
   
6. 
   Tizimdagi tushunchalarini tushunmaydi.
   

Ushbu belgilar yetakchi rolni bilim, ko‘nikma va malakalarga asoslangan ijodiy tusdagi faoliyatga tegishli bo‘lgan o‘quv predmetlari uchun “sust natijalar” tushunchasining belgisidir. Noqulaylik natijada barcha elementlarning mavjudligi bilan tasniflanadi. O‘qitish jarayonida uning individual elementlari paydo bo‘lishi mumkin va ular kech bo‘lib ko‘rinadi. Shunday qilib notenglik deganda o‘quvchi qizlarning tayyorgarligi va o‘quv jarayoni talablarining o‘rtasidagi kelishmovchilik tushuniladi, bu o‘quv jarayonining muhim davridan keyin qayd qilinadi (masalan bitta mavzuni yoki kursning bo‘limini o‘rganishga bag‘ishlangan qator darslar, akademik chorak, yarim yil, yillar). O‘qituvchi o‘quvchi muvaffaqiyatsizligi jarayonini aniqlashi uchun u kambag‘al o‘quvchi qizlarning psixologik xususiyatlarini bilishi kerak.


XULOSA
Ijtimoiy pedagogning maktab qiz bolalari bilan to`laqonli ishlashi maktab haqiqatining murakkab va ko‘p qirrali hodisasi bo‘lib uni o‘rganishga har tomonlama yondashishni talab qiladi. Psixologik va pedagogik tomondan rivojlangan o‘quvchi qizlarni tayyorlash va maktabni majburiy o‘zlashtirish bilimlarni o‘zlashtirish ijodiy faoliyat tajribasini shakllantirish va kognitiv munosabatlarni tarbiyalash ijtimoiy pedagogning yetakchi vazifasi ekanligi bu kasb egalariga yuksak masulyat yuklaydi. o‘qituvchilar, , ota-onalar, ijtimoiy pedagog va psixolog yordamida farzand tarbiyasi va ta`limi uchun kirishishi muvaffaqiyatga olib boradi.
O‘quvchi qizlarga qo‘yiladigan talablar nazorat vazifalari va baholash mezonlarini ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Ta’lim mazmuniga qo‘yiladigan talablar, ular maktab o‘quvchi qizlarining jismoniy va aqliy qobiliyatlaridan yuqori bo‘lmaganda va qiz bolalarni tarbiyalash sharoitlariga mos kelganda amalga oshirilishi mumkin.
Qiz bolalarning qobiliyatlarida bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan ikki tomon mavjud – jismoniy qobiliyat (tananing rivojlanishi uning holati) va aqliy qobiliyat (fikrlash, xotira, tasavvur, idrok, e’tiborning rivojlanishi). O‘quvchi qizlarga qo‘yiladigan talablarni ishlab chiqishda har bir o‘quv fanining mutaxassislari ma’lum bir Maktab yoshidagi qizlar uchun imkoniyatlarning ma’lum bir me’yorlariga amal qilishadi. Qiz bolalarning psixofizik qobiliyatlari ijtimoiy sharoit shu jumladan maktabning tarbiyaviy ishlarining ta’siri ostida o‘zgaradi, yaxshilanadi. O‘qitishning mazmuni va uslubi o‘quvchi qizlarning imkoniyatlarini oshiradi (va ba’zan kechiktiradi, pasaytiradi).