Mavzu: Maksvell taqsimoti

Barometrik formula - ogʻirlik kuchi maydonidagi gaz (atmosfera) bosimining balandlikka qarab oʻzgarishini ifodalaydigan formula. Hamma balandliklarda temperatura birday hisoblanganda (izotermik hol): bunda: r — gaz bosimi, s — gazning molekulyar ogʻirligi, R — gaz doimiysi, g — ogʻirlik kuchi tezlanishi, T — mutloq temperatura. Barometrik formula balandlik ortib borgan sari gaz (atmosfera) bosimining kamayib borishini koʻrsatadi. Balandlik katta boʻlsa, temperaturani oʻzgarmas deb belgilaydi. Atmosferaning ayrim qatlamlarida temperatura A balandlikka qarab chiziqli oʻzgaradi.

Samolyot qanday balandlikda uchayotganini koʻrsatuvchi asbob — altimetrning ishlash tarzi atmosfera bosimining balandlikka qarab oʻzgarib borishiga asoslangan.

Gaz molekulalarining tezliklari bo`yicha taqsimlanishi. Maksvell taqsimoti. Maksvell extimollik nazariyasidan foydalanib, 1859 yilda gaz molekulalarining tezlikka qarab taqsimlanish qonunini aniqladi, uning fikricha: a) Тezliklar ichida extimolligi eng katta bo`lgan shunday e tezlik mavjudki, ko`pchilik molekulalar unga yaqin bo`lgan tezliklarda harakatlanadi. Тezligi e dan juda katta va juda kichik bo`lgan molekulalar oz miqdorni tashkil etadi. b) Harakat tartibsiz bo`lgani uchun aniq bir tezlikda harakatlanayotgan molekulalar sonini hisoblab bo`lmaydi. Lekin ma’lum , + d oraliqdagi tezlikda harakatlanayotgan molekulalar sonini hisoblash mumkin. Maksvell taqsimotiga asosan , + d oraliqdagi tezlikka ega bo`lgan molekulalar soni dn=4nu2e -udu/ bunda n- ideal gaz molekulalarining umumiy soni. f()=dn/nd -molekulalarning taqsimot funksiyasi.

Molekulalar taqsimotining Maksvell qonunidan gaz holati uch hil tezlik bilan xarakterlanishi kelib chiqadi.    RT RT э 1,41 2      RT RT 1,60 8       RT RT кв 1,73 3   Eng katta extimolli tezlik :

•O`rtacha arifmetik tezlik:

•O`rtacha kvadratik tezlik

: Barometrik formula.

• Atmosferadagi gaz molekulalariga bir tomondan Yerning tortishish kuchi ta’sir etsa, ikkinchi tomondan tartibsiz harakatdagi molekulalarning bosim kuchi ta’sir etadi. p=p0 · e -mgh/kT • Bu atmosfera bosimining balandlik bo`yicha o`zgarishini ifodalovchi tenglama bo`lib barometrik formula deyiladi. Bolsman taqsimoti. • Molekulalar potensial energiyasi ularni qanday balandlikda turganligi bilan belgilanadi . h=0 dagi xajm birligidagi molekulalar soni n0 , h balandlikdagisi esa n deb belgilab p0=n0 kT, p=n kT ekanligini hisobga olib xajmi birligidagi molekulalar sonini balandlikka qarab taqsimlanish qonunini topamiz

. • Barometrik formula p=p0 e -mgh/kT dan • n kT=n0 kT e -mgh/kT • n =n0e -mgh/kT yoki Ep= mgh dan n=n0 · e -Ep/kT • Molekulalarni potensial energiya qiymatlari bo`yicha taqsimlanishini ko`rsatuvchi bu ifoda Bolsman taqsimoti deb yuritiladi.