Mavzu: mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarish xarajatlari tahlili reja

Taqqoslashda ko‘rsatkichlar bo‘yicha mutlaq o‘zgarishlar nisbiy ko‘rsatkichlarni qo‘llash orqali to‘ldiriladi.

Mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog‘liqligi jihatidan xarajatlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:

a) o‘zgaruvchan xarajatlar;

b) o‘zgarmas xarajatlar;

d) yarim o‘zgaruvchan xarajatlar

Mahsulot ishlab chiqarish hajmini ortishi bilan o‘sib boruvchi xarajatlar o‘zgaruvchan xarajat hisoblanadi. Ular tarkibiga ishlab chiqarishdagi ishchilarni ish haqi, yoqilg‘i, energiya

O‘zgarmas xarajatlar – mahsulot miqdoriga bog‘liq bo‘lmagan holda bir xil darajada saqlanuvchi xarajatlardir. Masalan, ijara to‘lovlari, amortizatsiya ajratmalari, reklama xarajatlari o‘zgarmas xarajatlar sirasiga kiradi.

Yarim o‘zgaruvchan хarаjatlar – o‘zgaruvchanlik va ayni paytda davriylik yoki doimiylik xarakteriga ega xarajatlardir.

1.4. Bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar tahlili

1.4. Bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar tahlili

Rejali iqtisod davrida har bir korxonaga mahsulot tannarxini pasaytirish bo‘yicha yuqori tashkilotlar tomonidan topshiriq berilar edi.

Korxonaning ishlab chiqarish xususiyatidan kelib chiqqan holda quyidagi ko‘rsatkichlardan biri bo‘yicha tannarxni pasaytirish rejasi belgilangan.

1. Taqqoslanadigan mahsulot tannarxi.

2. Bir so‘mlik mahsulot uchun qilingan xarajat.

3. Mahsulot birligini tannarxi.

Mahsulot tannarxini ifodalovchi ko‘rsatkichlardan eng muhimi bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatdir. Bu ko‘rsatkich tiyin hisobida quyidagicha aniqlanadi:

Bir so‘mlik tovar mahsuloti

uchun qilingan xarajat (tiyin) = Ishlab chiqarish tannarxi

Tovar mahsulotini ulgurji bahosi

Bu ko‘rsatkich orqali qilingan xarajatlarning samaradorligini aniqlash mumkin.

Tahlil etishda bir so‘mlik tovar mahsuloti uchun qilingan xarajatlar dinamikasi, biznes-rejaga nisbatan o‘zgarishi aniqlanadi.