Мавзу: Логометрлар. Қаршилик термометрлари билан ишлатиладиган кўприк схемалар. Режа

9.1-расм. Логометрнинг принципиал схемаси.

Токи кучайган рамача магнит индукцияси кичик тирқишга киради, иккинчи рамача эса магниг индукцияси катта тирқишга кира­ди. Маълум бир ҳолатда рамачалар моменти мувозанатлашади, яъни:

(9.3)
Бу тенгламадан
(9.4)
келиб чиқади. I₁ ва I₂ нинг таъминлаш манбаи Е орқали ифодаланган қийматларини қўйсак, қуйидаги натижага эга бўламиз:
(9.5)
бўлгани учун
. (9.6)
Шунинг учун
(9.7)
R, R₁ ва R₂ – доимий катталиклар бўлгани учун қўзғалувчан системанинг бурилиш бурчаги термометр қаршилиги қийматига боғлиқ:
; (9.8)
Шундай қилиб, кўзғалувчан системанинг бурилиш бурчаги ёки M₁ ва M₂ моментлар тенг бўлгандаги (системанинг муво­занат ҳолати) логометр кўрсатиши термометр қаршилигига боғлиқ ва таъминлаш кучланишига боғлиқ эмас.
Т енгламаларни келтириб чиқаришда таянчлардаги ишқаланиш, иссиқлик ўтказувчиларнинг қаршилик моментлари, қўзғалувчан системанинг инерция моментлари ва қатор бошқа омиллар эътиборга олинмади. Шунинг учун амалда логометрнинг кўрсатиши билан таъминлаш кучланиши орасида қандайдир боғланиш бор.
Логометрнинг сезгирлигини ошириш учун ва температура компенсациясини амалга ошириш имконияги бўлиши учун симметрик кўприкли ўлчаш схемасига эга бўлган логометр қўлланилади (9.2-расм).
9.2-расм. Логометрнинг кўприкли ўлчаш схемаси.

Манганиндан тайёрланган ўзгармас қаршиликлар R₃, R₄, R₅, R₆ кўприк схемасини тузиш учун манганин қаршилик R₇ қўзғалувчи системанинг оғиш бурчагини тўғрилаш учун, мис қаршилик R₈ температурани компенсациялаш учун хизмат қилади. R₆ қаршиликдан улаш симлари қаршилигини ҳисобий қийматларгача мослаш учун фойдаланилади. Бунинг учун R_t қисқа туташтирилади. R_к дан эса қисқа улаш сими олиб ташланади. R_к қаршилик логометр шкаласида қизил чизиқча билан белгиланган температурадаги термометр қаршилигига тенг. Шунинг учун R_к уланганда, агар улаш симлари қаршилиги ҳисобий қаршилигига тенг бўлса, R_t ўрнига логометр кўрсаткичи қизил чизиқчада туриши лозим. Агар бу шарт бажарилмаса, унда мослаш резисторлари занжир қаршилигини логометр кўрсаткичи қизил чизиқчага келгунча ўзгартириши зарур.

Кўчма асбоблар учун логометрларнинг аниқлик синфи 0,2; 0,5 ва 1,0 ни, шчитда ўрнатиладиган стационар асбоблар учун – 0,5; 1,0; 1,5; 2,0 ва 2,5 ларни ташкил этади. Логометрлар кўрсатувчи ўзиёзар (12 та гача ўлчаш нуқталарига эга; бўлиши, шунингдек, сигнал бериш ва бошқариш учун қўшимча курилмалари бўлиши мумкин.