Mavzu: Korrupsiyaga qarshi kurash – fuqarolik jamiyatini rivojlantirishning ustuvor sharti Reja: 1

“o‘tish davri”
deb ataladi. Ammo u mustaqil mavzu sifatida kam
o‘rganilgan. Qolaversa, mazkur mavzuning mohiyatini ochib berishda turli ziddiyatli fikrlar ham mavjud.
Demokratik taraqqiyot yo‘lidan borayotgan O‘zbekiston uchun ham o‘tish davri mavzusini o‘rganish bugungi
kunda zaruriyatga aylanmoqda. O‘tish davri barcha mustaqillikka erishgan davlatlarning Yuksak taraqqiyotiga
erishish jarayonidagi o`ziga xos oraliq muhlat hisoblanadi. U har qanday davlat uchun umumiy qonuniyatdir.
Chunki, davlatlar vujudga kelishi bilanoq, birdaniga Yuksak taraqqiyot darajasiga ko‘tarila olmaydi, balki har bir
davlat, eng avvalo shakllanadi va mahlum tarixiy taraqqiyot bosqichlarini o‘z boshidan o‘tkazadi. Ana
Shubosqichma-bosqich o‘tish jarayoni juda murakkab jarayon bo‘lib, bu bosqichlarni har bir mamlakat o`ziga xos
tarzda bosib o‘tadi. “O‘tish davri iqtisodiyotini amal qilish jarayoni ikkita qonuniyatga bog‘liq: 1) takror ishlab
chiqarish o‘zgarishlarga moyilligining kamligi (enersiyaviyligi); 2)yangi shakllar va munosabatlarning ko‘proq
intensiv rivojlanishi”
Hozirgi kunda 160 dan ortiq mamlakat demokratik taraqqiyot yo‘lidan bormoqda. Ammo bu
mamlakatlarda demokratik taraqqiyot jarayonlari turlicha bo‘lib, bu jarayonlar har bir mamlakat uchun o`ziga xos
xususiyatga ega. 
O‘tish davri mamlakatlar taraqqiyotining bir ijtimoiy iqtisodiy bosqichdan ikkinchisiga o‘tish umumiy
qonuniyati bo‘lishi bilan birga anaShubosqichlarga o‘tish jarayoni xam turlicha namoyon bo‘ladi. Ulardagi asosiy
umumiylik eskining taraqqiyot extityojlariga javob berolmaganligi oqibatida, yangi bosqichga o‘tish zaruriyatini
keltirib chiqarish bilan bog‘liq. Shumahnoda o‘tish davridagi bosh yo‘nalish «orqaga qaytish» emas, balki
«oldinga» Yurish, pastdan Yuqoriga ko‘tarilish yoki oldingi darajaga qaraganda taraqkiy qilish tomon ko‘tarilish
hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyotiga o`tish yo`llari umumiylik va o`ziga xoslik. O‘tish davri uchun barcha mamlakatlarga
xos umumiy qonuniyatlar ham mavjud. Ular:
Siyosiy hokimiyatni o‘zgartirish;
Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish;
97

---

Yangi tafakkur va turmush tarzini shakllantirish.
Shuningdek, o‘tish davrining boshlanishiga asosiy turtki yoki manba bo‘lib xizmat qiladigan omillar ham
mavjud. Ular:
birinchidan, jamiyat miqyosida demokratik o‘zgarishlar uchun tahsirli xohish va irodaning mavjud
bo‘lishi;
ikkinchidan, jamiyat ahzolari asosiy ko‘pchiligining o‘zgarish-lar jarayoniga tayyorgarligi;
uchinchidan, jamiyat ahzolarining demokratik o‘zgarishlar zarurligi masalasida yakdilligi, yahni
demokratik konsolidatsiya darajasining ko‘tarilib borishi hamda demokratiyaga o‘tish davri vazifalari va
muammolarini hal qilishga layoqatlilikning kuchayib borishi.
Uning har bir davlat uchun umumiy bo‘lgan xususiyatlarining mavjudligi.
 
Demokratik tamoyillar asosiga
qurilgan jamiyatga o‘tish bir qator o`ziga xos xususiyatlar bilan farqlanadi. Birinchidan, ayrim mamlakatlarda
demokratik jarayonlar kapitalizm tuzumining ichida shakllanadi va bu uning xalq uchun faravon hayotni
tahminlash yo‘lidagi faoliyatida namoyon bo‘ldi. To‘g‘ri bu jarayon xam silliq amalga oshmaydi, o‘ta murakkab
kechdi, juda katta talofatlarni o‘z boshidan kechirdi. Xuddi anaShumurakkab muammolarni hal qilishda to‘g‘ri
yo‘lni tanlashdagi ya`ni jamiyat taraqqiyotini xalq manfaatlariga qaratilganligi kapitalizmni «xalq
kapitalizmi»gacha, uning faravonligi to‘la ma’nodagi huquqlari va erkinliklarini ta’minlovchi jamiyatga
aylanishiga olib keldi. Ikkinchidan, ayrim mamlakatlarda hali kapitalizm to‘la ma’nodagi jamiyat sifatida o‘z
imkoniyatlarini Yuzaga chiqarib ulgurmasdan kuch ishlatish yo‘li bilan g‘ayri ilmiy, soxta «xalq farovonligini
ta’minlovchi» kommunistik jamiyatga o‘tish yo‘lidan borildi.