Mavzu: Kompyuter arxitekturasini loyihalashtirishning texnik ta’minoti turlari

---

1-amaliy mashg’ulot 
Mavzu: Kompyuter arxitekturasini loyihalashtirishning texnik ta’minoti turlari
Reja: 
1. Yuqori unumli kompyuter tizimlarining qo‘llanilish soxalari 
2. Kompyuter tizimlarining turlari 
3. Kompyuter tizimlarining unumdorligini baxolash 
1. Yuqori unumli kompyuter tizimlarining qo‘llanilish soxalari 
Hozirgi paytda YuUKT ning qo‘llanilish sohalari kengayib bormoqda. Ular 
fan-texnika, ishlab chiqarish va biznesning barcha sohalarini qamrab olmoqda. 
Dastlab YuUKT lari asosan ilmiy sohalarda qo‘llanilgan bo‘lsa hozirgi paytga 
kelib ular iqtisodiyotning barcha sohalarida keng qo‘llanilmoqda.
YuUKT ning qo‘llanilish sohalarining kengayishi bilan birga ular orqali 
echiladigan masalalarning soni va murakkabligi oshib bormoqda. Hozirgi paytda 
fundamental va amaliy muammolar doirasi ajratilgan bo‘lib ularni YuUKT larsiz 
hal qilib bo‘lmaydi. Bu muammolar doirasiga quyidagi masalalar kiradi: 
•
Ob-havo, iqlim va atmosferadagi global o‘zgarishlarni bashorat qilish;
•
Materiallar haqidagi fan;
•
Yarim o‘tkazgichli asboblarni qurish;
•
O‘ta o‘tkazuvchanlik;
•
Strukturali biologiya;
•
Farmatsevtik preparatlarni ishlab chiqarish;
•
genetika;
•
kvant fizikasi;
•
astronomiya;
•
transport masalalari;
•
gidro va gazodinamika;
•
boshqariluvchi termoyadero sintezi;
•
yoqilg‘i yonish tizimlarining effektivligi;
•
geoinformatsion tizimlar;
•
foydali qazilmalarni izlash;
•
dunyo okeani haqidagi fan;
•
nutqni tanish va sintez qilish;
•
tasvirlarni aniqlash.
 
2. Kompyuter tizimlarining turlari 
Yuqori unumli tizimlarning arxitekturasi tushunchasi keng tushuncha bo‘lib 
arxitektura deganda ma’lumotlarga parallel ishlova berish usuli, xotirani tashqil 

---

etish, protsessorlar o‘rtasidagi aloqa topologiyasi va arifmetik amallarni bajarish 
usullarini tushunish mumkin. 
Barcha 
arxitekturalarni 
sisemalashtirishga 
urininshlar 
60-yillardan 
boshlangan bo‘lib hozirgacha davom etmoqda. 1966 yilda M.Flinn (Flynn) 
tomonidan hisoblash tizimlarining arxitekturasini sinflashtirishning qulay usuli 
taklif qilingan. Bu usul asosida oqim tushunchasi yotadi. Oqim deganda protsessor 
tomonidan qayta ishlanadigan elementlar, buyruqlar va ma’lumotlar
ketma-ketligi tushuniladi. SHunga ko‘ra hisoblash tizimlarining arxitekturasi 
quyidagi to‘rtta sinfga ajratiladi: 
SISD = SingleInstructionSingleData 
MISD = Multiple Instruction Single Data
SIMD = Single Instruction Multiple Data
MIMD = Multiple Instruction Multiple Data
Qo‘llanilish sohasi gako’ra kompyuter tizimlari quyidagi sinflarga ajritiladi: 
•
SHK va ishchi stansiyalar
•
X-terminallar
•
Serverlar
•
Meynfreymlar
•
Klasterli arxitekturalar