Mavzu: Kompleks birikmalarda kimyoviy bog’ tabiati. Simmetriya elementlari. Vbn va unga ko’ra kompleks birikmalarning geometrik tuzilishi

EPR spektroskopiyasi

• Erkin elektron tutgan modda namunasi H-kuchlanishi o’zgarmas magnit maydoniga kiritilsa, -magnit momentli elektron tashqi maydon–H bilan o’zaro ta’sirlashadi va quyi holatdan yuqori energiyali holatga o’tadi bu Zeeman effekti deyiladi.
• E =   H yoki E = g    S  H

1-rasm. Magnit maydonida elektron energetik holatlarning ajralishi va rezonans signallari.

EPR spektroskopiyasi

• Rezonans paytida ikkala holatlar orasidagi o’tish ehtimolligi tenglashadi. Bu jarayon EPR ning asosiy tenglamasi bilan ifodalanadi:
• E - E = g    H = h
• Bu holatlar energiyasi orasidagi farq H=3000-10000 Gauss (10-7 J) magnit maydonida to’lqin soni 0,3-1 sm –1 qiymatga teng bo’ladi.
• EPR hodisasini kuzatish uchun modda kukuni, monokristali yoki eritmasi 2-5 mm diametrli shisha ampulaga solinib, magnit maydoniga kiritiladi.

3-rasm. EPR moslamasining oddiy chizmasi: 1-generator (klistron), 2-rezonator, 3-magnit, 4-detektr, 5-kuchaytirgich, 6-yozuvchi moslama.

2-rasm. Zamonaviy EPR moslamasining umumiy ko’rinishi (JEOL ltd, Yaponiya).

4-rasm. EPR spektrining yutilish liniyalari (a) va ularning birinchi hosilalari (b), 1-Lorens shakli va 2-Gauss shakli liniyalari.

EPR spektroskopiyasi

• Organik radikallar odatda Gauss liniyalari shaklida, paramagnit kompleks birikmalar spektrlari Lorens liniyari shaklida yoziladi.
• EPR spektridagi liniyalar intensivligi emas balki, shu liniyalar orasidagi masofa o’zgaruvchan va moddaning elektron, geometrik tuzulishini aniqlaydigan kattalikdir.
• Standart EPR spektroskoplari asosan X -diapazon (=3 sm,  = 9500 MGs, Ho =3400 e) va Q-diapazon uchun (<1 sm,  = 35000 MGs, Ho=12000 e) mo’ljallab chiqariladi.