Mavzu: Kogulyatsiya jarayonini kimyo va oziq ovqat sanoati atrof-muhit muhofazasidagi ahamiyati

Mavzu:Kogulyatsiya jarayonini kimyo va oziq ovqat sanoati atrof-muhit muhofazasidagi ahamiyati

Bajardi:Mamatqulova Shaxrizoda

Zarrachalar o’lchami 1 dan 100 nm gacha bo’lgan dispers sistemalar kolloid dispers sistemalar deyiladi.

• Zarrachalar o’lchami 1 dan 100 nm gacha bo’lgan dispers sistemalar kolloid dispers sistemalar deyiladi.
• Kolloid eritmalarda chin eritmalarda kuzatilmaydigan nur tarqalish hodisasiga ega.

Dispers faza va muhit orasida kuchli ta’sirlashuv bo’ladigan sistemalar liofil sistemalar deyiladi.

• Dispers faza va muhit orasida kuchli ta’sirlashuv bo’ladigan sistemalar liofil sistemalar deyiladi.
• Liofil grekcha “Lio-erituvchi”, “Philio-yaxshi ko’raman” demakdir.

Liofil sistemada dispers muhit suv bo’lsa, Sistema Gidrofil deyiladi. Masalan, sovunlar,oqsil,kraxmal va boshqalarning eritmalari.

Dispers faza zarrachalari dispers muhit bilan kuchsiz ta’sirlashish xususiyatiga ega sistemalar-liofob sistemalar deyiladi.

• Dispers faza zarrachalari dispers muhit bilan kuchsiz ta’sirlashish xususiyatiga ega sistemalar-liofob sistemalar deyiladi.
• Liofob-”phobia-qo’rqinch” demakdir.
• Dispers muhiti suv bo’lgan liofob sistemalar gidrofob deyiladi.
• Temir, oltin,margimush sulfidi,kumush xlorid va boshqalarning zollari.

Koagullanish

• Kolloid zarrachalarning katta agregatlarga birikish jarayoni koagullanish deyiladi.
• Koagullanishning eritmadagi o’zgarishlarni oddiy ko’z bilan kuzatish imkoniyati bo’lmagan bosqichi yashirin koagullanish deyiladi.

Ko’zga ko’rinarli o’zgarishlarga rang o’zgarishlarga,loyqalanish,sedimentatsiyaga olib keluvchi zolning yirik agregatlarga birlashishi aniq koagullanish deyiladi.

• Ko’zga ko’rinarli o’zgarishlarga rang o’zgarishlarga,loyqalanish,sedimentatsiyaga olib keluvchi zolning yirik agregatlarga birlashishi aniq koagullanish deyiladi.
• Koagullanishni granulaning zaryadiga qarama-qarshi ionlar chaqiradi.
• Zarrachalarning o’zaro ta’sirlashuvini belgilaydigan ikki energiya-U(i) itarilish va U(t) tortilish kuchlari mavjud.
• Har qanday zarrachalar Braun harakati hisobiga o’zaro 10-10 sm gacha yaqinlashsa tortilish energiyasi ortib U(t)>U(I) va zarrachalar o’zaro birikadi.
• Ma’lum vaqtda 1L zolning aniq koagullanishiga olib keluvchi elektrolitning millimoldagi eng kichik miqdori koagullanish bo’sag’asi deyiladi.

•  

Dispers sistemalarda shuningdek, U(i)=U(t) holati kuzatiladi.

• Dispers sistemalarda shuningdek, U(i)=U(t) holati kuzatiladi.
• Bunda zarrachalar o’zaro uzoqlashish va yaqinlashish imkoniyatini yo’qotadi,zarrachalar o’zaro ma’lum bir masofada muallaq joylashadi.Bunda Gellar hosil bo’ladi.

Kollloid zarrachalarning elektrolitlar ta’siridagi koagulyatsiyaga bo’lgan barqarorligini SFM yordamida oshirish “kolloid himoya” deyiladi.

• Kollloid zarrachalarning elektrolitlar ta’siridagi koagulyatsiyaga bo’lgan barqarorligini SFM yordamida oshirish “kolloid himoya” deyiladi.
• Kolloid himoyaning miqdoriy belgisi sifatida “himoyalanayotgan zol soni” tushunchasi kiritlgan.
• Masalan, oltin zoli uchun “oltin soni”- 10 ml oltin zolini 1ml 10% li NaCl eritmasining koagulyasiyalashtiruvchi ta’siridan (zol rangini qizildan ko’kka o’zgartirishidan) saqlovchi moddaning milligram miqdori.

Ko’pgina organizmdagi gidrofob kolloidlar va qon zarrachalari koagullanishdan oqsillar tufayli himoyalangan.

• Ko’pgina organizmdagi gidrofob kolloidlar va qon zarrachalari koagullanishdan oqsillar tufayli himoyalangan.
• Qon oqsillari yog’ tomchilari,xolesterin va boshqa gidrofob moddalarni himoya qiladi.

Koagullanishdan himoyalanish darajasi pasayishi xolesterin va kalsiyning tomirlar devorlariga yig’ilishiga olib keladi. Bunda ateroskeleroz va kalsinoz kasalliklari kelib chiqadi.

Qonda oqsil va gidrofil birikmalarning koagullanish himoyasining pasayishi siydik kislota tuzlarining cho’kmaga tushishi,buyrak,jigarda va o’t pufagida tosh hosil bo’lishiga olib keladi.

Tuxum qaynatilganda oqsillar koagulyatsiyasi sodir bo’ladi

Koagulyatsiya jarayoni ko’pgina biotexnologik jarayonlarda muhim rol o’ynaydi.Masalan, pishloq hosil bo’lishi jarayonida sut turli fermentlar faoliyati natijasida koagulyatsiyaga uchrab pishloq hosil bo’ladi.

Kolloid eritmalarning tibbiyotda ahamiyati

• Koagullanish,peptizatsiya jarayonlari odam organizmida katta ahamiyatga ega,chunki hujayra kolloidlari va biologik suyuqliklar doimo elektrolitlar ta’sida bo’lib koagullanish ehtimoli katta.
• Shulse-Gardi qoidasiga muvofiq organizmda sharoitlarni normal tutish uchun elektrolitlar konsentratsiyasi emas, balki sifat tarkibi ham muhim.
• Agar izotonik eritma NaCl dan emas,balki shu konsentratsiyadagi ko’p zaryadli ionlardan (masalan,MnSO tayyorlansa,ularning koagullanish ta’siri NaCl ga qaraganda kuchliroq bo’lganligi uchun qon koagullanib hayot to’xtab qolardi,

•  

Burunga tomiziladigan dorilar kollargon,protargol kolloid holatdagi kumush zolidir.

Suvni tozalashda koagulyatsiya

• Barcha tabiiy kolloidlar manfiy zaryadga ega bo’ladi
• Ular aluminiy va temir tuzlari bilan tozalanadi
• Shu tuzlar suvda gidrolizlanib musbat zaryadlangan gidroksidlar zollarini hosil etadi.
• Bu zollar ham suvning kolloidlari bilan koagullanib,yaxshi filtrlanadigan cho’kma hosil qiladi.