Mavzu: Kinetik tenglamalarga matematik tushunchalarni qo‘llanilishi reja

1.2 Kimyoviy reaksiyaning stoxiometrik tenglamasi
Rasmiy kinetika kimyoviy jarayonning borishini reaktivlarning kontsentratsiyasiga va ularning fazaviy tarkibiga qarab doimiy haroratda vaqt ichida miqdoriy tavsiflash imkonini beradi. Ta'riflash uchun ishlatiladi stoxiometrik tenglama–
bu reaksiyaga kirishuvchi moddalar va kimyoviy reaksiya mahsulotlarining miqdoriy nisbatlarini ko'rsatadigan tenglama . Bunday tenglamaning eng oddiy misoli
stoxiometrik koeffitsientlar. A i – reaktivlar, B j – reaksiya mahsulotlari.
Stokiometrik tenglama reaktivlar va mahsulotlar miqdorining o'sishiga bo'ysunadi va uning asosida aniqlanadi. moddiy balans kimyoviy transformatsiyalar paytidagi moddalar. Moddalarning miqdori odatda mollarda o'lchanadi. Agar kerak bo'lsa, tizimning boshqa ommaviy xarakteristikalari ular orqali ifodalanadi. Stexiometrik tenglamalardan foydalanish klassik kimyoda kimyoviy reaksiyalarni tavsiflashning asosiy usuli hisoblanadi. Biroq, stoxiometrik tenglama tasvirlamaydi reaktsiya mexanizmi.

Stokiometrik raqamlar raqamlar shunday tanlanganki, har bir bosqichning kimyoviy tenglamalarini tegishli stexiometrik songa ko'paytirib, tenglamalarni qo'shgandan so'ng, barcha oraliq moddalar bekor qilinadi. Olingan tenglama deyiladi yalpi tenglama. Oraliq mahsulotlarni istisno qilishga olib keladigan har bir stoxiometrik raqamlar to'plami deyiladi reaktsiya yo'li.
Statsionar reaksiyalar nazariyasiga “bosqichli yugurish”, “marshrut boʻylab yugurish” va “asosiy yoʻnalish boʻyicha reaksiya tezligi” tushunchalari kiritilgan. Bosqichning yugurish soni deganda elementar reaktsiyaning oldinga va teskari yo'nalishdagi harakatlari soni o'rtasidagi farq tushuniladi. U holda oddiy reaksiya tezligi uning birlik reaksiya fazosida vaqt birligidagi yurishlari soniga teng bo'ladi. Marshrut bo'ylab bir yugurish, bu marshrut uchun uning stoxiometrik soni bo'lganidek, har bir bosqichda ham shuncha yugurish bo'lganligini anglatadi. Bosqichlardan birida oraliq molekulaning hosil bo'lishi ushbu molekulaning boshqa bosqichda iste'mol qilinishi bilan qoplansa, statsionar reaktsiya rejimi amalga oshiriladi. Agar bu bosqichda yakuniy mahsulot emas, balki yangi oraliq modda hosil bo'lsa, uni boshqa bosqichda ham iste'mol qilish kerak. Oraliq moddalarni shakllantirish va iste'mol qilish uchun to'liq kompensatsiya har qanday marshrut bo'ylab yugurishni yakunlashni anglatadi.
Shunday qilib, statsionar reaktsiya tezligi barcha mumkin bo'lgan marshrutlar bo'ylab individual yugurishlar bilan belgilanadi. Natijada, ma'lum bir vaqt uchun barcha bosqichlar asosiy marshrutlar nuqtai nazaridan noyob tarzda aniqlanadi. Asosiy yo'nalish bo'yicha reaktsiya tezligi- bosqichlarning barcha yugurishlari shu asosning marshrutlari bo'ylab taqsimlangan bo'lishi sharti bilan birlik reaksiya fazosida birlik vaqt uchun asosiy marshrut bo'ylab yugurishlar soni. Umuman olganda, reaktsiya tezligi asosiy yo'llar bo'ylab stavkalar bilan belgilanadi.