Mavzu: Kinemetikaning asosiy tushunchalari Dаrsning mаqsаdi

Yo‘l va ko‘chish
Moddiy nuqtaning o‘z harakati davomida fazoda chizgan ( uzluksiz chizig‘i (qoldirgan izi) trayektoriya deb ataladi.
Trayektoriya - bu fizik tushuneha. Jism trayektoriyasini kattalik jihatdan baholash uchun fizik kattalik — yo‘l qabul qilingan.

Ba’zi hollarda jismning bosib o‘tgan yo‘li emas, balki uning harakatidagi boshlang‘ich va oxirgi vaziyatini tutashtiruvchi kesma qiziqtiradi.

Jism A nuqtadan В nuqtaga harakatida egri chiziqli trayektoriya bo‘ylab 100 m yo‘lni bosib o‘tishi mumkin. Lekin A nuqtadan В nuqtagacha eng qisqa masofa kesma bo‘lib, uning uzunligi 100 m dan kam bo‘ladi, masalan, 60 m bo‘lishi mumkin. Bunda ko‘chish 60 m ga teng bo‘ladi (11-rasm).

Xaritadan masshtab yordamida Toshkent- dan Andijongacha ko‘chish 245 km ekanligini aniqlash mumkin. Lekin avtomobilda Toshkentdan Andijonga borish uehun 380 km yo‘l bosib o4iladi.
Jism to‘g‘ri ehiziqli harakat qilganda yo‘l va ko‘chish bir-biriga teng bo‘ladi.


Ilgarilanma harakat
Stol ustidagi kitobni bir joydan boshqa joyga turlicha ko‘chirish mumkin (12-rasm). Birinchi holda uning qirralari turlicha harakat qiladi.
Kitobning ikkinehi holdagi harakatida uning qirralari trayektoriyasi bir xil bo‘ladi, ya’ni kitobning to‘rttala qirrasi trayektoriya- sini ustma-ust qo‘yish mumkin. Kitobning ikkinehi holdagi harakati ilgarilanma hara- katga misol bo‘la oladi. Bunda kitobning qirralarigina emas, boshqa ixtiyoriy nuqtalari ham bir xil harakat qiladi.
Tekis yo‘lda harakatlanayotgan velosiped ning ramasi, avtomobilning kuzovi ham ilgarilanma harakat qiladi.