Mavzu: kimyoviy elektr tok mаnbаlаri rejа: Kimyoviy tok manbalari Birlamchi kimyoviy tok manbalari

MAVZU:KIMYOVIY ELEKTR TOK MАNBАLАRI
REJА:
1. Kimyoviy tok manbalari
2. Birlamchi kimyoviy tok manbalari
3. Ikkilamchi kimyoviy tok manbalari


Kimyoviy tok manbalari: tuzilishi va tasnifi
Oʼzida mavjud aktiv moddalardagi elektr kimyoviy reaktsiyalarning borishi natijasida xosil boʼlgan kimyoviy energiyani bevosita elektr energiyaga oʼzgartirib beradigan qurilma kimyoviy tok manbai deb ataladi.

Аkkumulyatorlar, ularning turlari va ishlash printsiplari. Elektr energiyasini yigʼishga va kerak boʼlganda bu energiyadan foydalanishga imkon beradigan asboblar akkumulyatorlar deyiladi . Аkkumulyatorlar koʼp marta qoʼllanadigan elektr energiyaning kimyoviy manbai hisoblanadi. Har qanday teskari galvanik element akkumulyator vazifasini bajara oladi.
Galvanik element – bitta idishda joylashgan elektrodlar va elektrolitdan iborat boʼlib, kimyoviy tok manbai hisoblanadi. Galvanik elementning tok oʼtkazadigan qismi boʼlib, elektrolit bilan bevosita kontaktda boʼlgan va u bilan fazoviy chegara hosil qiluvchi elektrodlar xizmat qiladi.
Elektroliz yordamida elektr energiyasi kimyoviy energiyaga aylantirilgandan keyin asbobdan galьvanik element sifatida foydalanilsa, shu energiyani qaytadan elektr energiyaga aylantirish mumkin. Аkkumulyatorlar plastmassa, ebonit yoki shishadan tayyorlangan idish-bankadan iborat boʼladi. Odatda uch yoki olti bankali akkumulyatorlar ishlatiladi. Idishning har qaysi ajratilgan qismiga elektrolit, yaʼni sulьfat kislota (N2SO4) ning distirillangan suvdagi 20-30 % li eritmasi quyilib (zichligi 1.2*103 kg/m3), unga ikkita elektrod tushiriladi. Elektrodlar surma aralash qoʼrgʼoshin plastinadan tayyorlanadi.
Musbat va manfiy plastinalarning bloklari akkumulyatorlar kataklariga joylashtirilib, usti qopqoq bilan yopib qoʼyiladi
Elektrolit – elektrodlar bilan fazoviy chegarada elektr kimyoviy reaktsiyalarni oʼtishini va ionli oʼtkazuvchanlikni taʼminlovchi xarakatdagi ionlarga ega boʼlgan suyuq yoki qattiq moddadir. Faol massa, elementning faol moddasi va uning berilgan fizik-kimyoviy xossalarini taʼminlaydigan moddalar aralashmasidan iborat boʼladi. Faol moddalar va elektrolit asosida yaratilgan element kimyoviy tok manbaining elektr kimyoviy tizimi deb ataladi.

Barcha kimyoviy tok manbalari birlamchi va ikkilamchiga ajratiladi.

Birlamchi kimyoviy tok manbai bir martalik uzluksiz va uzlukli zaryadsizlanish uchun, ikkilamchisi esa – zaryadlash jarayonida faol moddalarning kimyoviy energiyasini tiklanishi xisobiga koʼp marta foydalanishga moʼljallangan.
.
Galvanik element:
1-rux elektrod; 2-g’ovak to’siq; 3-mis elektrod;
Birlamchi kimyoviy tok manbalarini bir martta ishlatish mumkin, chunki ularni razryad qilinganda hosil bo’ladigan moddalarni dastlabki holatiga qaytarib bolmaydi. Shuning uchun to’la razryadlangan galvanik elementni ishlatib bo’lmaydi.


Ikkilamchi kimyoviy tok manbalari energiyasi qayta tiklanuvchi manbalar sirasiga kiradi. To’la razryadlangan holda ham zaryalash usuli bilan ularning ish qobilyatini tiklash mumkin. Buning uchun ikkilamchi tok manbasidan razryad jarayonidagi tok yo’nalishiga teskari yo’nalishda tok o’tkazilish kerak bo’ladi. Bunda razryad jarayonida hosil bo’lgan moddalar o’zining dastlabki holatiga qaytadi.