Mavzu: keynsning tоvarlar va xizmatlar bоzоridagi makrоiqtisоdiy muvоzanat mоdeli

MAVZU: ISTE’MOL, JAMG’ARISH VA INVESTITSIYA.

Tuzuvchi: UrDU iqtisodiyot fakulteti o’qituvchisi Ataev J.E.

6.1 Yalpi talab komponentlari orasida iste’molning o’rni. Iste’mol funktsiyasining algebraik va grafik ko’rinishi. “Asosiy psixologik qonun”. Avtonom iste’mol. Daromad (shaxsiy tasarrufdagi daromad) va iste’mol o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik. Jamg’arish funktsiyasi va grafigi. Foiz stavkasi va jamg’arish. Xususiy, davlat va tashqi dunyo jamg’armalari. 6.2 Iste’molga (APC) va jamg’arishga o’rtacha moyillik (APC). Iste’molga (MPC) hamda jamg’arishga (MPS) chegaraviy moyillik. “Kuznets topishmog’i». “Permanent daromad” kontseptsiyasi. “Hayot davri” kontseptsiyasi. O’zbekiston Respublikasida ise’mol va jamg’arish jarayonlari xususiyatlari. 6.3 Investitsiya tovarlariga talabining yalpi talabdagi o’rni. Avtonom investitsiyalar. Foiz stavkasi. Kutilayotgan sof foyda normasi. Tobin koeffitsenti. Investitsiyalarga talab funktsiyasi. 6.4 Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi boshqa omillar. Akselerator modeli. To’liq investitsiya funktsiyasi. Investitsiyalashga chegaraviy moyillik. Investitsiyalarning beqarorligini belgilovchi omillar. O’zbekiston Respublikasi investitsiya siyosatining o’ziga xos xususiyatlari.

TASARRUFIDAGI DAROMAD

• Ma’lumki, uy xo’jaligi tasarrufidagi daromad iste’mol va jamg’arish uchun ishlatiladi. Ya’ni, qancha ko’p iste’mol qilinsa, shuncha kam jamg’ariladi va aksincha. Iste’mol va jamg’arish o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik har xil daromadga ega bo’lgan shaxslarda bir xil emas: kam daromadga ega bo’lganlar, odatda, uning ko’proq qismini iste’mol qilib, kamroq qismini jamg’aradi, lekin daromadlari oshib borishi bilan bu nisbat jamg’arish foydasiga o’sadi. Bu bog’liqlikni gipotetik ma’lumotlar asosida ko’rib chiqamiz (6.1-jadval).

DAROMAD, ISTE’MOL VA JAMG’ARISH KO’RSATKICHLARI

Yillar	Tasarrufdagidaromad (Yd)	Iste’mol (C)	Jamg’arish (S)
1 2 3 4 5 6 7	370 390 410 430 450 470 490	375 390 405 420 435 450 465	-5 0 5 20 15 20 25

DAROMAD, ISTE’MOL VA JAMG’ARISH KO’RSATKICHLARI

ISTE’MOL FUNKTSIYASI

• C = a + b*Yd
• bu yerda: a – avtonom xarajatlar;
• Yd – tasarrufidagi daromad (Yd =Y-T), bu erda: T – soliqlar;
• b – iste’mol hajmining tasarrufidagi daromadga bog’liqligini ifodalovchi koeffitsient, boshqacha aytganda iste’molga chegaralangan moyillik.

JAMG’ARISH GRAFIGI

JAMG’ARISH FUNKTSIYAS

• S = -a + (1 -b)*Yd

ISTE’MOL VA JAMG’ARISHGA TA’SIR KO’RSATUVCHI OMILLAR

• Iste’mol va jamg’arish hajmiga tasarrufidagi daromad dinamikasidan tashqari quyidagi omillar, to’g’rirog’i bu omillardagi o’zgarishlar ham ta’sir ko’rsatadi:
• 1. Uy xo’jaliklari daromadlari.
• 2. Uy xo’jaliklarida to’plangan mulk hajmi.
• 3. Baholar darajasi.
• 4. Iqtisodiy kutish.
• 5. Iste’molchilar qarzlari hajmi.
• 6. Soliqqa tortish hajmi.

ISTE’MOLGA O’RTACHA MOYILLIK

• Iste’molga o’rtacha moyillik deganda tasarrufidagi daromaddagi iste’mol xarajatlarining ulushi tushuniladi, ya’ni:

bunda: APC – (average propensity to consume) iste’molga o’rtacha moyillik.

JAMG’ARISHGA O’RTACHA MOYILLIK.

• Tasarrufidagi daromaddagi jamg’arish ulushini jamg’arishga o’rtacha moyillik deb ataladi, ya’ni:

Bunda: APS (average propensity to savind) – jamg’armaga o’rtacha moyillik.

ISTE’MOLGA CHEGARAVIY MOYILLIK

• Iste’moldagi o’zgarishlarning shu o’zgarishni keltirib chiqargan tasarrufidagi daromad o’zgarishdagi ulushi iste’molga chegaralangan moyillik deyiladi.

Bu yerda: MPC (marginal propensity to consume) – iste’molga chegaralangan moyillik.

JAMG’ARISHGA CHEGARAVIY MOYILLIK

• Jamg’arishdagi o’zgarishning ixtiyordagi daromad o’zgarishdagi ulushi jamg’arishga chegaralangan moyillik deyiladi.

Bu yerda: MPS (marginal propensity to saving) – jamg’arishga chegaraviy moyillik.
E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT