Mavzu: Kasbiy faoliyatda hayot faoliyati xavfsizligi haqida tushuncha

2- rasm. Yong’inning ayrim sabablari
portlovchi narsa va moddalar havo bilan aralashib, portlovchi birikmalar (yonuvchi gaz, vodorod, atsetilen) hosil qiladilar. Portlash xavfi mavjud moddalarga 15
1. Yonish fazalari va portlash chegaralari
Yonish faqat ma’lum harorat sharoitidagina mavjud bo’lishi mumkin. Barcha yonuvchi moddalarning tarkibida uglerod va vodorod mavjuddir. Issiqlik ta’siri ostida yonuvchi moddalar parchalanib yuqoridagi gazlar ajralib chiqib, havodagi kislorod bilan birikib, alanga hosil qiladi.
Yonish fazalarining quyidagi xillari aniqlangan:
1) Chaqnash. Agar sekin-asta qizdirilayotgan yonuvchi suyuqlikka vaqti-vaqti bilan tashqaridan alanga ta’sir qildirsak, ma’lum bir haroratga etganda, undan ajralib chiqayotgan gazsimon mahsulot chaqnaydi va shu zahotiyoq o’chib qoladi. Suyuqlikning ana shu paytdagi harorati chaqnash harorati deyiladi. CHaqnagan gazlarning tez o’chib qolishining sababi, bu haroratda suyuqlikdan ajralib chiqayotgan gazlar alangani davom ettirish uchun etarli emasligidir.
Chaqnash harorati moddalarning yong’in jihatidan xavfliligini aniqlashda katta ahamiyatga molikdir. Ayrim moddalardan ajralib chiquvchi bug’ va gazlar ko’p miqdorda yig’ilishi natijasida ochiq alanga bilan birikib kuchli portlash paydo qilishi mumkin.
2) Alangalanish. Suyuq, yonuvchi moddalarni qizdirish chaqnash haroratidan yuqorida ham davom ettirilsa, uning bug’lanishi jadallashadi va shunday bir vaqt keladiki, unga alanga yaqinlashtirilsa chiqayotgan bug’lar chaqnaydi va yonishda davom etadi. Suyuqlikning shu holatdagi harorati alangalanish harorati deb ataladi.
3) O’z-o’zidan alangalanish. Agar yonuvchi suyuqlikni alangalanish haroratidan yuqori bo’lgan holatda ham qizdirish davom ettirilsa-yu, lekin ochiq alanga yaqinlashtirilmasa, ma’lum bir vaqtda, ajralib chiqayotgan bug’lar o’zidan-o’zi alangalanib ketadi. Yonuvchi suyuqlikning ana shu holatdagi harorati o’z-o’zidan alangalanish harorati deyiladi.
4) O’z-o’zidan yonib ketish. Ayrim yonuvchi qattiq moddalarni saqlash noto’g’ri tashkil etilgan hollarda o’z-o’zidan yonib ketishi mumkin. Masalan, nam holda g’aramlangan ‘ohol, paxta, toshko’mir, moy artilgan latta va boshqalar. Bu jarayon o’z-o’zidan yonish harorati ma’lum haroratdagina bo’lishi mumkin.