Мавзу: картографик тасвирлаш усуллари

КАРТОГРАФИК ТАСВИРЛАШ УСУЛЛАРИ

РЕЖА:

1. Картографик тасвирлаш усулларига тавсиф.

2. Релъефни тасвирлаш усуллари

Бир жойга тегишли диаграммалар усули

Бир жойга тегишли диаграммалар усули

Бу усул ёрдамида карталарда тасвирланган воқеа ва ҳодисалар мутлоқ ва нисбий миқдорларда кўрсатилиши мумкин. Миқдорлар ҳар хил диаграммалар, шкалаларга бўлинган графиклар шаклида ифодаланади.

Мас., бирор жойнинг ўртача ҳаво ҳарорати, ойлик ёғин миқдори, қор қоплами қалинлиги, дарёларнинг йиллик сув сарфи, шамолнинг кучи, йўналиши ва бошқалар шулар жумласидандир. Диаграммаларда миқдор кўрсатгичларининг ўзгаришини ҳам бериши мумкин.

Ареаллар усули

Ареаллар усули картографияда кенг ишлатилади (лотинча“ареа”, майдон, макон, ҳудуд деган маънони англатади). Ареаллар усули билан тузилган карталар ҳам умумгеографик ва мавзули карталардир. Топографик ва мавзули карталарда ўрмонзорларни, экинзорларни, қум босган ерларни тасвирлашда ареаллар усули кўп ишлатилади.

Ареаллар усули кўпроқ майдон ва макон билан боғлиқ бўлганлиги учун кўпроқ ўсимлик (геоботаник), зоогеографик, ландшафт ва геоморфологик карталарни тузишда ишлатилади. Бу усул тарихий карталарда ҳам фойдаланилади.

Бу усулида кўрсатилган воқеа ва ҳодисаларни икки хил рангда ёки чизиқда бериш билан мазмунини бойитиш мумкин. Мас., Ўзбекистонда пахта экиладиган пахта навига қараб ингичка ва оддий толали пахта экиладиган ҳудудларга ажратиш мумкин. Баъзан ареаллар усули белгилар усулига ўхшаб кетади. Лекин улар бир-биридан ўзининг хусусияти билан фарқ қилади.

Бу усулида кўрсатилган воқеа ва ҳодисаларни икки хил рангда ёки чизиқда бериш билан мазмунини бойитиш мумкин. Мас., Ўзбекистонда пахта экиладиган пахта навига қараб ингичка ва оддий толали пахта экиладиган ҳудудларга ажратиш мумкин. Баъзан ареаллар усули белгилар усулига ўхшаб кетади. Лекин улар бир-биридан ўзининг хусусияти билан фарқ қилади.