Мавзу: Жисмоний тарбиянинг методик принциплари (қонуниятлари) ва уларни амалга ошириш йўллари

2-вариант
1-топшириқ
Мавзу: Жисмоний тарбиянинг методик принциплари (қонуниятлари) ва уларни амалга ошириш йўллари:
Режа:
а) Онглилик ва фаоллик принцип ива уларни амалга ошириш йўллари ва аҳамияти;
б) Кўргазмалик принцип ва уларни амалга ошириш йўллари ва аҳамияти;
в) Осон тушунчалари ва индивидуаллаштириш принципи, уларни амалга ошириш йўллари ва аҳамитяи;
г) Мунтазамлик принцип ива уларни амалга ошириш йўллари ва аҳамияти;
д) Талабларни тобора ошириб бориш принципи.
2- топшириқ:
1. Жисмоний тарбия дарси жараёнида педагогни ролини таърифлаб беринг.
2. Спорт билан жисмоний комолотнинг муносабати ва фарқини таърифланг.
3- топшириқ: Тест саволлари:
1. Жисмоний машқлар мазмуни деганда нимани тушунасиз:
а) ҳаракат фаолияти.
б) жисмоний нагрузка.
в) ҳаракатнинг тузилиши.
г) жисмоний машқларни бажаришда организимда содир бўладиган асосий жараёнлар тўплами, шунингдек унинг ҳаракати йғиндиси.
д) ирода ва ақлни бошқариш.
2. Ҳаракатнинг кўникма ва малака сифатида шаклланиш босқичлари.
а) асосий шаклланиши, яхлитланиши, малакани мустахкамланиши.
б) ҳаракат боғланиши ва яхлитликни шакллантириши.
в) асоснинг шаклланиши, яхлитланиши, экстраполяцияси.
г) қўзғалишнинг иррадиация ва концентрация асосида ҳаракат малакасининг шаклланиши.
д) умумий ҳаракат ритмини аниқламоқ.
3. Дарснинг умумий зичлиги деганда қандай тушунасиз?
а) Бутун дарс жараёнида ўқув вақтини педагогик рационал қўлланиши (эшитиш қулоқ солиш машқ бажариш? Жой тайёрлаш навбатини кутиш ва х.к. фақат ўқувчиларнинг хатоси билан кетган вақт хисобланмайди).
б) турли дарсни ўтиш.
в) машқларни фаол бажариш ва навбатини кутиш ҳам киради.
г) дарснинг тайёрлов асосий ва якуний қисми.
д) 45 дақиқа жараёнида асосий ҳаракатларга ўргатилиши.
4- топшириқ: Ўқитиш методикаси
Ҳаракат сифатларини (куч, чидамллик, чаққонлик, тезкорлик, эгилучанлик) тарбиялаш методикасига таъриф беринг, ҳар бир ҳаракат сифатига 10тадан машқ
5 – топшириқ. Дарс таҳлили варақасини тўлдириш (касбий фаолият олиб борувчи иш жойидаги педагоглар дарсини таҳлил қилиш):

ДАРС ТАҲЛИЛИ ВАРАҚАСИ

«_____»_______________ йил

Дарс берувчи ўқитувчи ______________________________________________

Синф ёки гуруҳи _____________________________________________________
Фан _______________________________ журналдаги ўқувчилар сони _____ шундан ______ нафари дарсга қатнашди _______ нафари йўқ _______ нафари кеч келди.
Ташкилий қисм ______________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________
Дарснинг бориши
1. Ўтган мавзуни такрорлаш __________________________________________ __________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Янги мавзу _____________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Дарсда кўргазмали қурол ва техника воситаларидан фойдаланиш ______________ __________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Дарсга тавсиф (ғоявий - сиёсий, илмий - назарий ва услубий нуқтаи назардан, вақт бўйича тўғри тақсимланиши) __________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
5. Дарснинг ютуқлари ва камчиликлари

№	Дарснинг ютуқлари	Дарснинг камчиликлари
1
2
3
4

6. Фанлараро алоқадорлиги, турмуш, табиат, ишлаб чиқаришга боғлаши ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Дарснинг якуни __________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Уйга вазифа_______________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
7. Ўқувчилар спорт кийимига эътибори ____________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
8. Синф ёки спорт зал тозалигига бўлган муносабати ________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________
9. Хулоса ва таклифлар _________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
10. Синф ўқувчилари ҳақида фикр ________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Дарс кузатувчи: ____________________________________________________

Дарс берувчи: ______________________________________________________

1.Онглилик ва фаоллик принцип ива уларни амалга ошириш йўллари ва аҳамияти;

Jismoniy tarbiya jarayonida umumiy pedagogik prinsiplar keng qoMlaniladi, chunonchi bu jarayon o‘rgatish va tarbiyalashning bir qismi boMib hisoblanadi. Pedagogik prinsiplar jismoniy tarbiya jarayonida o‘ziga xos xislatlarni aks etirib, maxsus mazmunini ifoda etadi.
Jismoniy tarbiya prinsiplariga onglilik va faollilik, ko‘rgazmalilik, shug‘ullanuvchilarga oson tushunarli va individuallashtirish, muntazamlilik, taraqqiyot prinsiplari kiradi. (jadval 7) 7 - jadval
Jismoniy tarbiya jarayonida umumiy pedagogik prinsiplar keng qoMlaniladi, chunonchi bu jarayon o‘rgatish va tarbiyalashning bir qismi boMib hisoblanadi. Pedagogik prinsiplar jismoniy tarbiya jarayonida o‘ziga xos xislatlarni aks ettirib, maxsus mazmunini ifoda etadi.
ONGLILIK VA FAOLLILIK PRINTSIPI
Jismoniy tarbiya - ikki yoqlama jarayon boMib, bir tomonlama o‘qitishga intilgan o‘kituvchi va ikkinchi tomonlama o‘qishga hohishi va irodasi boMgan o‘quvchi faoliyatidir. Agar o‘quvchi ocrganishga qo‘yilgan masalaning mohiyatini tushunib etsa, va ocrganishga intilsa, qiziqsa bu o‘rganishni tezlashtiradi. Bu esa onglilik va faollik
prinsipining asosini tashkil qiladi. o‘qitish uzoq davom etadigan jarayon boMib, o‘quvchilardan faollik va qiziqish talab qiladi. Maktabda maqsadga intilish ocquvchilarni jismoniy tarbiyadan belgilab quyilgan me’yor talablarini, sport razryadlarini bajarish uchun va maktab komandasida ishtirok etish uchun intiIishlarida namoyon boMadi. Bundan tashqari har bir dars qiziqarli va metodik jihatdan to4g‘ri uyushtirilsa, o‘quvchilarda qiziqish ortadi. Boshlangich sinf o‘quvchilaridan toMaligicha ongli ravishda tushunishni talab qilish shart emas. Shunday boMsada harakat ko‘nikmalarini takomillashtirish bilan birga, onglilik va faollik asta-sekin oshirib borish kerak. Onglilik prinsip jarayonida shugMllanuvchilarning faolligini oshirish shart. Bu bilan dars davomida jismonii mashqlarga doimiy ehtiyoj ortishi mumkin. Mashg‘ulotlarda doimo ishtirok etish mustaqil shug‘ullanish uchun qiziqishni oshiradi. Harakat ko‘nikma va malakalarini muvaffaqiyatli shakllantirish, jismoniy sifatlarning rivojlanishi ko‘p jihatdan bolalaming mashg‘ulotlariga ongli munosabatiga bogMiqdir. Shu maqsadda o‘qituvchi bolalarga mashgbulotlarning muhimligini, mashqlarning ahamiyatini, uni bajarish texnikasini bolalarni o‘z tengdoshlari bajargan mashqlarini kuzatishga o‘rgatadi; ularni o‘z-o‘zini kuzatish va taxlil qilishga; o‘z faoliyatini baholashga; harakatni oldindan sezishga qiziqtiradi. Onglilik prinsipi bolalarda tashabbuskorlikni, mustaqillikni, ocz oldiga qo‘yilgan vazifalarni ijodiy hal qila olishga tarbiyalab boradi. Insoniyatni o‘rganish jarayonida har doim onglilik prinsipi muhim yetakchi rolni ocynaydi, lekin onglilik xarakteri va darajasi har xil boMishi mumkin. 0 ‘rgatish jarayonida onglilik prinsipini oshirishda quyidagi qonuniyatlarga amal qilinishi kerak: 1. Har bir mashqning maqsadini hamda uni bajarish usulining ahamiyatini tushuntirish. Aytaylik, o‘kituvchi gimnastika yoki boshqa mashqlar turini bajarish texnikasini egallash topshirigMni berib, harakatlarni qanday bajarish kerakligini maMum qiladi, lekin mana shu harakat texnikasini ishga soluvchi biomexanik sababni ochib bermaydi. Goho shug‘ullanuvchilarga jismoniy sifatni tarbiyalash uchun mashqlar beriladida, nima uchun nagruzka va dam olish me’yoriga rioya qilish kerakligi maMum qilinmaydi. Natijada topshiriqlarni bajarish sifatigina emas, shug‘ullanuvchilarning ijodiy faolligini rivojlantirishga ham putur yetkaziladi.
2. Yangi mashqni o‘rgatishda oldingi o‘zlashtirilgan bilim va malakalarga tayangan holda olib borilishi lozim. 3 .0 ‘quvchilarni o‘zlarining harakatlari to‘g‘risida hamda o‘rtoqlarini kamchiliklarining tahlil qila bilishga va so‘zlab berishga hamda ularni xatolarini sabablarini topishga ham jalb qilish. Shunday qilib, didaktik prinsipning onglilik prinsipi, o‘rganish jarayonida qonun qoidalariga va talablariga javob berishi kerak. Bugungi kunda 0 ‘zbekiston Mustaqillikka erishgan vaqtda onglilik prinsipi muhim va muammoli masala boMib qoladi. Bolalar o‘z sogMigMni kuzanf oladigan va nazorat eta oladigan boMajak ishbilarmon, jismonan baquwat va sogMom bolalarni tarbiyalashimiz kerak. Bu faqat bolalarda jimoniy tarbiya bo‘yicha minimum taMimotni shakllantirgandagina mumkindir. Buni esa maktabgacha tarbiya muassasalarida va maktabda eng kichik yoshdan o‘rgatishni boshlash kerak. Faollik prinsiplari bu har bir pedagogning vazifasi boMib o‘quvchilarning doimiy faol faoliyatini, ularda qunt bilan bilim olish ravishda yondashishiga BogMiqdir. 0 ‘quv tarbiya va mashq qilish ishlarining mohiyatini, mazmunini tushunish, ongli ravishda boMadi, albatta shug‘ullanuvchilarning faolligini va qobiliyatini oshiradi. Hamma o‘quv jarayonlarida yuqori pog‘onada yoki yuqori mahsulotli hamda shug‘ullanuvchilarda charchoq holati kuzatmaydi. Shuning uchun ham faollik prinsipi va onglilik prinsipi bir-biri bilan aloqador boMib, ikkovini birgalikda tushunish kerak. Faollik prinsipini shug‘ullanuvchilarda mujasamlashtirish uchun quyidagi asosiy qoidalarga amal qilish kerak: 1. Shug‘ullanuvchilarni oldinlaridagi va boMajak ishlarni tushuntirib, mazmunini ochib berib, ulami qiziqtirish. 2. 0 ‘quvchilarni mo‘vaffaqiyatlarini va kamchiliklarini baholash 3. Har bir shug‘ullanuvchilarga mustaqil ish bajarishlari uchun shaxsiy vazifa berish. Bu prinsiplarni amalga oshirishda pedagoglaming shaxsiy xarakteri katta ahamiyatga egadir. Ko‘rgazmalilik prinsipi. O‘zbekiston jismoniy tarbiya tizimining didaktikasida "ko‘rgazmalilik" boshqaruvchi prinsiplaridan biri hisoblanadi. Birorta mashqni ko‘rsatish yoki demonstratsiya qilishganda, harakatni muhim elementlarini yo‘nalish, harakatning tezliklarini aniq tasavvur qilishda ko‘rgazmalilik metodi katta ahamiyatga egadir. Harakat tocg‘risida to‘g‘ri tasavvur hosil qilishda "ko‘rgazmali" qoMlanishlar yordam beradi. 0 ‘rgatishda Mko‘rgazmali" prinsipga amal
qilish, o‘quv materialni konkret shaklida berish, bu materialni o‘zlashtirish va tushunishda katta ahamiyatga egadir. ”Kocrgazmalilik" o‘quv^rayonining ajralmas qismi boMib oMgatish bosqichlariga va yosh xususiyatlariga bogMiqdir. Birinchi o‘rgatish bosqichida, tanishtirishda "ko^gazmalilik" ko4proq ko‘rsatiladi, takomillashtirish bosqichida kamroq. Bolalaming yoshi qancha kichik boMsa, shuncha "ko‘rgazmalilik" prinsipi ko‘proq qoMlaniladi. Amaliyotda ikki xil bevosita "koMgazmalilik" qoMlaniladi. Bevosita ko‘rgazmalilikda o‘qituvchi yoki jismoniy jihatdan yaxshi rivojlangan o‘quvchi tomonidan mashqlar namoyish qilinadi, ko‘rsatib beriladi. Mashqlar ko4rsatib berilayotganda toMigMcha yoki mashqning bir qismi ko‘rsatib berilishi mumkin. Mashqlar ko‘rsatib berilishi bilan birga izohlab savollar berib aniqlab turilishi ham mumkin. Tasviriy ko‘rgazmalilikda qo‘shimcha vositalar qoMlaniladi, ya’ni kinogramma, chizma plakatlar, diogramma va boshqalardan foydalaniladi. Ko‘rgazmalik metodik prinsipi ifodali so‘z bilan ham amalga oshirish mumkin. Ivan Petrovich Pavlovni aytishicha, ifodali so‘z hamma qo‘zgotuvchilar qatori ta’sir etadi va ko‘p qirralidir. Ko‘rgazmalilik amalga oshirish uchun quyidagi qonunlarga amal qilishi kerak: 1. Urgatilayotgan harakatni qanday ko‘rsatish, hamda tushuntirish bilan ko‘rsatishni qanday olib borishni oldindan ocylash. 2. Tushuntirish va ko‘rsatishda, shug‘ullanuvchilarning bilimlarini, oldingi harakat tajribalarini, mashg‘ulot vazifasini va o‘sha o‘rganilayotgan mashqlarning xususiyatlarini hisobga olish. 3. Shug‘ullanuvchilar qanchalik yosh boMsa, qancha kuchsiz tayyorlangan boMsa, shunchalik kocp me’yorda ko‘rgazmalar bilan foydalaniladi. Bu holda 2 yo‘nalish - umum tayyorgarilk va maxsus yo‘nalishlarning organik birligi asosida hal etiladi. 1-chi yo‘nalishdagi mashg‘ulotlarning asosiy mazmuni hamma uchun bir xil, individuallashtirish esa asosan metodikaga bogMiq holda amalga oshiriladi. 2-chi yo‘nalishda esa, mashg‘ulotlarning faqat metodlari emas, balki mazmuni ham individual qiziqishga bogMiq holda amalga oshiriladi. Bu ikki yo‘nalishning birikmasi jismoniy takomillashuv har tomonlama va shu bilan bir vaqtda individuallashtirilgani uchun shart sharoitlar yaratib beradi.