Мавзу: Жисмоний тарбия мутахассисларининг касбий маҳоратларини такомиллаштириш

Машқнинг комбинациялашган услублари. Санаб ўтилган услублар амалда, янги 
услублар ҳосил қилингандай бўлиб комбинациялашади. Бунга, бир томондан, ҳар қандай 
юкламанинг ҳам бирор бир услубни қўллашга имкон бермаслиги сабаб бўлса, иккинчи 

---

60 
томондан, ҳилма-хил услубларнинг хусусиятларини бирлаштириш кўп ҳолларда юклама 
билан дам олишни анча тўғри тартибга солиш сабабдир. 
Такрорий алмашинувчи машқ услублари. У такрорий ва алмашинувчи 
машқларнинг шундай биргаликда келишини кўрсатадики, бунда алмашинувчи 
характерида бўлган юклама бир тартибнинг ўзида кўп маротабалаб такрорланади. 
Такрорий ўсиб борувчи машқ услуби. Бу услубда юкламанинг стандарт шаклда 
қайта тикланиши уни аста-секин оишириб бориш билан алмаштириб турилади. Дам олиш 
интервалининг вақти юкламани ошириш мумкин бўладиган қилиб белгиланади. 
Алмашинувчи интервал билан бажариладиган такрорий машқ услуби. Бунда 
юкламанинг ташқи томонигина қатъий такрорланиб, ҳажми ўзгармайдиган бўлиб қолади.
Организмнинг жавоб таъсирига келганда, бу таъсир дам олиш интервалининг 
тегишли ўзгариши билан боғлиқ равишда ўзгариб боради. 
Кўп серияли интервал машқ услуби. Бу услубда бирор бир фаолият уни дастлаб 
бўлиб юбориш ва сўнгра қисмларни интервалларни тугатиш ҳисобига босқичма-босқич 
бирлаштириш йўли билан аста-секин ўзлаштириб борилади. 
Ҳаракатларни комплекс қўллашдаги машқ услублари. Жисмоний тарбия 
жараёнида бир қатор ҳар хил ҳаракатларни бирлаштириш ва уларни қатъий 
регламентлаштирилган машқ услублари билан яхлит тартибда қўллаш ҳоллари бўлади. 
Фаолиятнинг комплекс характерда бўлиши жисмоний сифатларнинг бир-бири билан 
органик боғланган ҳолда ҳар томонлама ўсишига имкон беради ҳамда ҳаракат 
координацияларини такомиллаштириш учун яхши шароит яратади. 
Ҳар хил жисмоний машқлардан комплкс фойдаланишда айланма тренировка усули 
кўп фойдаланилади. Бунда асосий ва ёрдамчи спорт гимнастикаси, спортнинг баъзи 
турларидан олинган мураккаб бўлмаган ҳаракатлар фойдаланилади. Ациклик 
тузилишдаги ҳаракатлардан кўпчилигига бажариш жараёнида сунъий цикллилик туси 
берилади. Айланма тренировка жисмоний фазилатларни такомиллаштиришга қаратилган 
вариантларга эга бўлади. Улар чидамлиликни тарбиялашга қаратилган-узлуксиз машқ 
услуби. Куч ва куч тезкорликни тарбиялашга қаратилган-дам олишнинг қаттиқ интервали 
билан бажариладиган интервал машқ услублари, чаққонлик, эгилувчанликни 
ривожлантирадиган тўла интервалда дам олиш билан бажариладиган интервалли машқ 
услубларидан иборат бўлади.
Айланма тренировкада танлаб, мақсадга йўналтирилган ва умумий таъсир ўтказувчи 
машқлар бир-бири билан боғлиқлигича амалга оширилади. Бир фаолиятдан иккинчи 
фаолиятга ўтиш фаолиятларни алмаштириш самарасидан кенг фойдаланилади. Бу билан 
ишчанликни оширишга ҳамда ижобий ҳиссиётлар шаклланишига имкон туғилади.

---

61