Mavzu: Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari

I.Karimov (ma’ruzadan)  

---

Ayniqsa  bunda  Prezidentimizning  2009  yil  6  apreldagi  «Tijorat  banklari 

depozitlariga  aholi  va  xo‘jalik  sub’ektlari  bo‘sh  pul  mablag‘larini  jalb  etishni  yanada 

rag‘batlantirish  qo‘shimcha  chora-tadbirlari  to‘g‘risida»gi  qarori  muhim  omil 

bo‘lmoqda. 

Ushbu  vazifadan  kelib  chiqqan  holda,  bank  tizimida  aholiga  ko‘rsatilayotgan 

zamonaviy  bank  xizmatlari  turlarini  kengaytirish,  naqd  pulsiz  hisob-kitoblar  tizimini 

keng joriy etish, jumladan plastik kartochkalardan foydalanishni rivojlantirish bo‘yicha 

aniq  chora-tadbirlar  ko‘rib  borildi.  Amalga  oshirilgan  ishlar  natijasida,  2010  yil  1 

yanvar holatiga tijorat banklari tomonidan savdo va xizmat ko‘rsatish shoxobchalariga 

o‘rnatilgan terminallarning umumiy soni 60631 tani, plastik kartochkalar umumiy soni 

6058,9  mingtani,  shundan  oylik  ish  haqi  loyihalaridagi  kartochkalar  soni  3546,7 

mingtani tashkil qildi. Korporativ kartochkalar soni 11,3 mingtani tashkil qildi. Plastik 

kartochkalar hisobvaraqlariga 3846 mlrd. so‘mlik mablag‘lar o‘tkazildi.  

O‘z  navbatida,  plastik  kartochkalar  va  terminallar  yordamida  amalga  oshirilgan 

o‘tkazmalar hajmini yildan-yilga yuqori sur’atlarda oshirib borish ko‘zda tutilgan.  

Shunga  ko‘ra  amaldagi  barcha  tegishli  me’yoriy  hujjatlarga,  shu  jumladan, 

Markaziy  bankning  naqd  pul  muomalasiga  taalluqli  bo‘lgan  yo‘riqnomalariga  tegishli 

o‘zgartirish  va  qo‘shimchalar  kiritildi.  Naqd  pul  muomalasida  mavjud  bo‘lgan  barcha 

cheklovlar  bekor  qilinishi  esa  naqd  pul  va  naqd  pulsiz  hisob-kitoblarni  birxillashtirish 

borasida qo‘yilgan muhim qadam bo‘ldi. 

Amalga  oshirilgan  chora-tadbirlar  natijasida  naqd  pul  muomalasi  yanada 

mustahkamlanib, naqd pul mablag‘larining bankdan tashqari aylanmasini qisqartirishga 

zamin  yaratdi.  Shuningdek,  xo‘jalik  yurituvchi  sub’ektlarning  banklardagi  depozit 

hisobvaraqlaridan naqd pullarning uzluksiz berib borilishi to‘liq ta’minlanib borildi.  

Shuni  ta’kidlash  lozimki,  mamlakatimiz 

hukumati  tomonidan  bank  tizimida  plastik 

kartochkalar  miqdorini  oshirish  va  aholini 

plastik  kartochkalar  bilan  hisob-kitoblarini 

amalga  oshirishni  rag‘batlantirish  borasida  bir 

qancha  imtiyozlar  berilmoqda.  Shulardan  biri 

bu  plastik  kartochkalarga  xizmat  ko‘rsatadigan 

protsessing  markazlari  va  bankomatlarni  keltirish  hamda  ularni  o‘rnatish  borasida 

bojxona to‘lovlaridan 2020 yilga qadar ozod qilish chora-tadbirlari belgilangandir. 

Monetar  siyosatning  maqsad  va  vazifalaridan  kelib  chiqqan  holda,  Markaziy  bank 

pul-kredit  siyosatining  bilvosita  dastaklaridan  keng  foydalangan  holda  pul  taklifi 

o‘sishining  asosiy  manbai  bo‘lgan  oltin-valyuta  zaxiralarining  oshishi  hisobiga 

muomalaga chiqarilgan pul massasi hajmini boshqarish choralarini ko‘rib bordi. 

Markaziy  bank  tomonidan  pul-kredit  sohasida  amalga  oshirilgan  aniq  chora-

tadbirlar  natijasida  o‘tgan  yilda  pul  agregatlari  belgilangan  prognoz  ko‘rsatkichlari 

doirasida, ya’ni pul massasining yalpi ichki mahsulot hajmining o‘sishiga muvofiqligi 

ta’minlandi. 

Monetar  siyosat  borasida  amalga  oshirilgan  chora-tadbirlar  iste’mol  mahsulotlari 

narxlariga  monetar  omillarning  ta’sirini  bartaraf  etdi,  inflyatsiya  darajasi  esa  prognoz 

ko‘rsatkichdan oshmadi va 7,4 foizni tashkil qildi. 

Buning  uchun  tijorat  banklari  yetarli 

kapitalga  ega,  moliyaviy  barqaror  bo‘lishi 

lozim,  bir  so‘z  bilan  aytganda  ular  yirik 

investitsiya institutlariga aylanishi darkor.