Mavzu: Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari

 

 

 

 

 

 

 

 

---

Xulosa va takliflar. 

Bank  kapitali  bilan  bog‘liq  muammolar  kabi  ko‘p  munozaraga  sababchi  bo‘lgan 

boshqa  biror  bir  bank  faoliyatining  jabhasi  bo‘lmasa  kerak.  Uzoq  davrlardan  beri 

banklar va ular faoliyatini tartibga soluvchi organlar o‘rtasida bank kapitalining miqdori 

va strukturasi yuzasidan tortishuvlar mavjud. So‘nggi yillarda nafaqat bank kapitalining 

mohiyati  va  konsepsiyasi  yuzasidan  qarashlar  o‘zgarmasdan,  balki  bank  faoliyatini 

nazorat qilishda kapitalning roli to‘g‘risidagi qarashlar ham o‘zgarib bormoqda.  

Umuman  olganda  shu  yillar  mobaynida  respublikamiz  tijorat  banklari  regulyativ 

kapitalining  ko’payishi  evaziga  yirik  kapitalga  ega  bo’lgan  banklar  sonining  ko’payib 

borishi  ijobiy  holat  hisoblanadi.Shuning  uchun  ham  tijorat  banklarining  moliyaviy 

barqarorligini  oshirish  aholining,  bank  tizimiga  bo’lgan  ishonchini  yanada 

mustahkamlash va iqtisodiyotning real sektorini kreditlash imkoniyatlarini kengaytirish 

dolzarb  masalalardan  ekanligini  inobatga  olib,  hukumat  tomonidan  banklarning 

kapitallashuv darajasini oshirish masalasiga alohida etibor qaratilmoqda. 

Bank  ishida  kapital  –  bank  egalari  tomonidan  kiritilgan  va  asosan  aksionerlik 

kapitalidan tashkil topgan mablag‘lar, qo‘shimcha kapital, ko‘zda tutilmagan harajatlar 

bo‘yicha zahiralar va taqsimlanmagan foydadan iboratdir. Bank kapitali uni turli xildagi 

risklardan himoya qilib, bankrotlikdan saqlanishning so‘nggi «mudofa chizig‘i» bo‘lib 

xizmat qiladi. Kapital shuningdek, bank kredit faoliyatining kengayishi va strukturaviy 

rivojlanishini ta’minlovchi uzoq muddatli moliyaviy vositadir. Bank kapitalining asosiy 

shakllari  –  oddiy  aksiyalar,  imtyozli  aksiyalar,  qo‘shimcha  kapital,  taqsimlanmagan 

foyda, rezervlar, subordinar qarzlardir.  

Tijorat  banklarining  kapitallashuv  darajasini  oshirish,  ularni  to‘g‘ri  boshqarish 

yuzasidan quyidagilarni amalga oshirish maqsadga muvofiq bulardi: 

 Markaziy bank tomonidan tijorat banklariga uzoq muddatli subordinar kreditlarni 

berishni yo‘lga qo‘yish; 

 Yirik  tijorat  banklariga  yangidan  tashkil  etilayotgan  banklarning  ustav 

kapitalining 10-15 foizgacha bo‘lgan ulushidagi ishtirokiga ruxsat berish lozim; 

 Tijorat  banklarining  ustav  kapitalini  miqdorini  oshirib  borish  va  bunda 

banklarining  regulyativ  kapitali  tarkibida  ustav  kapitalining  hajmining  oshirishga 

erishish lozim.  

 Bank  kapitalini  oshirishni  qo’shimcha  kapitalni  jalb  qilishda  ichki  manbalar 

hisobidan ya’ni dvident siyosatidan foydalanish; 

 Jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozi  sharoitida  banklarning  kapitali  ma’lum 

darajada  himoya  vositasini  bajardi,  biroq  ularning  kapitali  manbalari  barqaror 

mablag‘lardan  shakllantirilmaganligi  sababli  ko‘plab  banklarni  inqiroz  holatiga  tushib 

qolishiga  sabab  bo’ldi.Shu  sababli  kapital  tarkibini  barqaror  mablag’lardan 

shakllantirish lozim; 

 Devalvatsiya  zaxirasini  asosiy  kapital  tarkibidan  qo‘shimcha  kapital  tarkibiga 

kiritish lozim; 

 Tijorat  banklarining  oddiy  va  imtiyozli  aksiyalarini  ikkilamchi  qimmatli 

qog‘ozlar bozorida oldi-sotdi qilinishini ta’minlash; 

Xulosa  qilib  aytganda,  mamlakatimizda  bozor  munosabatlarining  toboro 

chuqurlashuvi  va  iqtisodiyotning  modernizatsiyalashuvi  sharoitida  tijorat  banklarining 

---

kapitalini  yanada  oshirishga  erishish  milliy  iqtisodiyotning  rivojlanishiga  va  aholining 

turmush farovonligini yanada yaxshilashga xizmat qiladi.