Мавзу: ИҚтисодий-демография ва инсон капитали фанининг предмети ва вазифалари

• Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети
• Мавзу:
• ИҚТИСОДИЙ-ДЕМОГРАФИЯ ВА ИНСОН КАПИТАЛИ ФАНИНИНГ ПРЕДМЕТИ ВА ВАЗИФАЛАРИ
• Шайзаков Бехзод Исакович
• Тошкент-2021

• 1.Иқтисодий демографик ривожланишнинг илмий назарий жиҳатлари.
• 2. Иқтисодий демографиянинг объекти ва предмети.
• 3. Инсон капитали назариясининг шаклланиши ва ривожланиши.
• 4.Инсон капитали иқтисодий-демографик ривожланишнинг асосий омили сифатида

• РЕЖА:

1.Иқтисодий демографик ривожланишнинг илмий назарий жиҳатлари.

• “Демография”-иккита юнон сўзларининг қўшилганидан иборат бўлиб, “демос”-ҳалқ, аҳоли, “графия”- тасвирлаш,ёзиш, ўрганиш яъни, “ҳалқ ҳақида ёзмоқ”, ёки “аҳолини шарҳлаш” маъносини англатади.
• Демографиянинг асосий предмети аҳолининг такрор барпо бўлиш қонуниятларининг тахлили ҳисобланади.
• Аҳолининг такрор ҳосили қилиниши – инсон туғилиши ва вафот этиши орқали авлодлар алмашиши жараёнида аҳоли сони ва таркибининг мунтазам янгиланиб туришидир

• “Аҳолининг такрор ҳосил қилиниши” тушунчаси кенг маънода ўз ичига аҳоли таркибининг ёши, жинси, ижтимоий гуруҳлари, миллати, оилавий ҳолати, таълим даражаси, касбий таркиби бўйича ривожланиши ва янгиланишини қамраб олади.
• Тор маънода эса, аҳолининг такрор ҳосил қилиниши– бу авлодларнинг туғилиш ва ўлим натижасида янгиланиб боришидир.

2. Иқтисодий демографиянинг объекти ва предмети.

• Иқтисодий-демографиянинг объекти аҳолини у ёки бу иқтисодий ҳодиса ва воқеага бўлган таъсирини ўрганишдан иборат. Унинг предмети бўлиб, демографик омилни иқтисодий ривожланишга бўлган таъсири, қонуниятлари ҳисобланади. Бундай таъсирнинг сифатли таҳлили жуда катта иқтисодий аҳамиятга эга бўлсада, бироқ узоқ вақт давомида демографик адабиётларда энг кам ёритилган масала бўлиб келган.

• Иқтисодий­демографик таҳлилнинг амалий жиҳатлари БМТнинг 1953 йил эълон қилинган “Демографик тенденцияларнинг детерминантлари ва оқибатлари” деб номланган маърузасида кучайтирилди. Ушбу маърузада демографик динамикаларнинг қисқа ва узоқ муддатли самараларини фарқ қилиш лозимлиги уқтирилди (United Nations, 1953, p. 237):

• XIX асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб демографик тадқиқотлар учта йириклаштирилган йўналишларга тақсимлана бошлади:
• Дескриптив демографик(мавжуд статистик маълумотларга таянган ҳолда аҳоли сони ва унинг таркибини таҳлил қилиш);
• “соф демографик”(аҳолини такрор ҳосил бўлиши ва уни ташкил этувчиларнинг қонуниятлари ва омилларни тахлил этиш);
• “Иқтисодий демографик” (демографик ва ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг ўзаро алоқадорлигини ва биринчи омилни иккинчи жараёнга бўлган таъсирини ўрганиш).