Мавзу: иситма патофизиологияси

Isitma ontogenezi

Isitma reaksiyasi organizm rivojlanishini ma’lum etapida, MNT rivojlanishini tugallanishida takomillashadi.

CHaqaloqlar, kuchuklar, quyonchalar nisbatan geteroterm bo‘lib tug‘iladi.

Ularda ximik termoregulyasiya yaxshi rivojlangan, lekin fizik termoregulyasiya etarlicha rivojlanmagan, shuning uchun, ular termolabildir, shundan ular tez qizib va tez sovqotib ketadi.

YOsh bolalarda termoregulyasiya markazi takomillashmaganligi sababli isitma atipik tarzda namoyon bo‘lishi mumkin.

Termoregulyasiya

Normada qon va organlar xarorati 36-37⁰S bo‘ladi, kun davomida 1,0-2,0⁰Sga o‘zgarib turishi mumkin, agar 2,5-4,0^oS o‘zgarsa, organizm o‘zini yomon xis etadi, 43⁰Sda esa odam o‘ladi. Organizm 30-40% issiqlikni oziq-ovqatdan oladi. Organizmni 36⁰S-37⁰S nisbiy doimiyligini ushlab turilishi, termoregulyasiya markazda kimyoviy va fizikaviy jarayonlarni boshqarish orqali amalga oshiriladi.

Lekin, shuni ta’kidlash lozimki, insonlar va shu jumladan gomoyoterm xayvonlarni terisining xarorati, o‘zi o‘rab turgan tashqi muhit haroratiga bog‘liq. Masalan: sovukda yurgan organizm oyok panjalari issik xonaga kirganda (30⁰S) dan 35^oS gacha o‘zgaradi, sovuk suvda cho‘milganda organizmni tana harorati 16^oS gacha tushishi mumkin, bu misolda harorat tebranishi 20 ^oS ni tashkil etadi. Tyulenlar muzda yotganda, ularning tana xarorati 0^oS gacha tushib ketadi. Demak, gomoyotermlarda xam teri, teri osti kletchatkasi, yuzaki muskullar, qo‘l va oyoq to‘qimalari, poykiloterm xususiyatini namoyon qiladi. Odam va issiq qonli hayvonlarda tana haroratini nisbiy doimiyligini, bir-biri bilan kelishib ishlovchi kimyoviy va fizikaviy termoregulyasiya jarayonlari amalga oshiradi.