Мавзу: ирода режа

Иродавий фаолият ўз олдига қўйган англанган мақсадларни бажаришдан, амалга оширишдан иборат содда шаклдаги ҳаракат эмас, балки иродавий фаолият ўзига хос хусусиятга эга бўлиб, унинг моҳияти шундан иборатки, бунда шахс ўз олдига қўйган ва унга муҳим аҳамият касб этувчи мақсадларига ўзи учун камроқ қийматга молик хатти-ҳаракат мотивларини муайян йўналишга сафарбар қилиб, умумий мақсадга хизмат қилдиради.

• Иродавий фаолият ўз олдига қўйган англанган мақсадларни бажаришдан, амалга оширишдан иборат содда шаклдаги ҳаракат эмас, балки иродавий фаолият ўзига хос хусусиятга эга бўлиб, унинг моҳияти шундан иборатки, бунда шахс ўз олдига қўйган ва унга муҳим аҳамият касб этувчи мақсадларига ўзи учун камроқ қийматга молик хатти-ҳаракат мотивларини муайян йўналишга сафарбар қилиб, умумий мақсадга хизмат қилдиради.

Иродавий фаолият шахс томонидан кенг қўламда англанилган ва руҳий жараёнларни амалга ошириш хусусияти бўйича иродавий зўр беришни талаб қиладиган ақлий амалларни тақозо этади. Бундай ақлий амаллар фавқулоддаги вазиятни баҳолаш, келгуси амалга оширишга мўлжалланган ҳаракатлар учун воситалар ва операциялар танлаш, мақсад кўзлаш ва унга эришишнинг усулларини саралаш, уларни татбиқ этиш учун муайян қарор қабул қилиш кабилар бўлиб ҳисобланади. Ушбу амалларнинг барчаси иродавий фаолиятнинг операционал томони деб баҳоланади.

• Иродавий фаолият шахс томонидан кенг қўламда англанилган ва руҳий жараёнларни амалга ошириш хусусияти бўйича иродавий зўр беришни талаб қиладиган ақлий амалларни тақозо этади. Бундай ақлий амаллар фавқулоддаги вазиятни баҳолаш, келгуси амалга оширишга мўлжалланган ҳаракатлар учун воситалар ва операциялар танлаш, мақсад кўзлаш ва унга эришишнинг усулларини саралаш, уларни татбиқ этиш учун муайян қарор қабул қилиш кабилар бўлиб ҳисобланади. Ушбу амалларнинг барчаси иродавий фаолиятнинг операционал томони деб баҳоланади.

Ирода турлари

• Оддий иродавий акт, мураккаб иродавий жараён ва экстремал ҳолатлар билан боғлиқ иродавий жараён ажратилади.
• Оддий иродавий жараён – мақсадни аниқлаш ва дарҳол вазифани ечиш.
• Мураккаб иродавий жараён қуйидаги тизимга эга:
• А) Интилишни англаш – қизиқиш ва ҳоҳишга бўлинади.
• Б) Мақсад ва воситаларни танлаш. Мотивлар кураши (мақсад ва вазифани танлаш жараёни).
• В) Қарор қабул қилиш.
• Г) Қарорни бажариш, ижро этиш.

• Мақсад-кишининг шу пайтда маъқул ёки зарур деб топган иш ҳаракатини тасаввур этиш демакдир.
• Тилак-ҳаваслар эҳтиёж кўнгилдан кечиб, мудом кучайган шу эҳтиёжни қондиришга интилиш мақсади ҳам англанила бошлашига айтилади

• Ҳаракатнинг мотиви-бирон мақсад ва бу мақсадни амалга ошириш йўлларини белгилаб берувчи ёки белгилаб бермовчи ҳар қандай нарсага айтилади. “Мотив – деб ёзади И.П.Иванов – киши нима учун ўз олдига бошқа бир мақсадни эмас, балки айнан шу мақсадни қўйиши керак, нима сабабдан у ўз мақсадига эришмоқ учун бошқа бир йўллар билан эмас, балки худди шу йўл билан ҳаракат қилиши керак деган саволга жавобдир”

• Қарорга келиш- муайян бир мақсадни ва шу мақсадга эришиш йўлида ҳаракат усулларидан бирини танлаб олиш демакдир.
• Қарорни ижро этиш- қарордан ҳаракатга ўтишни ижро қилиш (ёки бажариш) айтилади. Иродавий жараёнда энг муҳим нарса-қабул қилинган қарорни ижро этишдир.

• Иродавий ҳаракатлар икки хил бўлади:
• Жисмоний ҳаракатлар- ҳар хил меҳнат операциялари, ўйин, спорт машғулотлари ва бошқалар. киради.
• Ақлий ҳаракатлар- масала ечиш, ёзма ишлар, дарс тайёрлаш, илмий тадқиқот ишларини олиб бориш ва шу кабилар киради

• Иродавий зўр бериш-онгнинг аввало нерв-мускул аппаратининг зўриқишида ифодаланади ва организмнинг ташқи кўринишларида намоён бўлади.