|
Sotib olish sanasi deganda, qimmatli qogozlarga yunaltirilgan moliyaviy investitsiyalarni sotib olish, ya’ni ularni kabul kilib olish sanasi tushuniladi.
12-son BXMS «Moliyaviy investitsiyalar xisobi»ga muvofiq sotib plish sanasida qimmatli qogozlarga yunaltirilgan moliyaviy investitsiyalar sotib olish qiymatida tan olinishi va xisobotda aks ettirilishi lozim.
Qimmatli kщ-ozlarga yunaltirilgan investitsiyalarning sotib olish qiymati deganda, ularni sotib olish baxosi sotib olishga ketgan xarajatlar bilan birgalikda olingan qiymati tushuniladi, Sotib olishga ketgan xarajatlarga brokerlik kantoralariga tulangan xdklar, boj tulovi, bank xizmati xakdari va boshqa sotib olishga doyr xarajatlar kiradi. Sotib olish qiymati qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalarning boshlangich qiymatini yoki balans Qiymatini tashkil kiladi.
Agar sotib olish sanasida sotib olish qiymatiga ma’lum sanagacha bulgan davr uchun xisoblangan dividendlar va foizlar xissasi kiritilgan bo’lsa, qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyaning balans qiymati utkazib berilgan summadan sotuvchi tomonidan bunak sifatida tulangan foiz va dividendlar summasini chegirishdan keyin kolgan qiymatda aks ettirilishi lozim. Chunki sotib olish vaktida olingan summa va sotib olish qiymati urtasidagi farq investorning investitsiyaga kiritgan mablaglari uchun avans tarikasida olgan daromadi xisoblanadi. Bu avans summa investitsiyayai sotib olishdan to qaytarilganicha bulgan davrda investor tomonidan doimiy daromad sifatida bir maromda xisobdan chikarilib borishi kerak.
Keyingi sanalar deganda, sotib olingandan keyingi balans san al ar i tushuniladi. Ushbu sanalar da qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalar balansda turli qiymatda baxolanipsh mumkin. Jumlzdan, 12-son BXMSning 15- punktiga muvofiq qimmatli qogozlarga yunaltirilgan uzoq muddatli moliyaviy investitsiyalar kuyidagi baxolardan biri buyicha aks ettirilishi kerak:
Bozor qiymatida;
Sotib olish qiymatida;
Bozor va sotib olish kiy matl ar id an eng kichigida;
Qayta baxolangan qiymatda
12-son BXMSning 13-moddasiga muvofiq qimmatli qogozlarga yunaltirilgan qisqa muddatli sh&yestitsiyalar balansda bozor qiymatida yoki bozor va sotib olish kiymatlarining eng kichik qiymatida aks ettirilishi kerak. Agar ular bozor va sotib olish kiymatlarining eng kichik qiymatida xisobga olingan bo’lsa, ularning balans qiymati qimmatli qogozlar portfelining jami investitsiya qiymati, yoki qimmatli qogozlarning gurux l ar i buyicha qiymati, yoki qimmatli qogozlarning aloxida nomlari buyicha qiymatiga asoslanib topiladi.
Qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalarning bozor qiymati deganda ularning moliya bozorida sotish vaktida namoyon bulgan sotish qiymati tushuniladi. Bozor qiymatini, boshqachasiga, xakkoniy kiymat deb xam ataydilar. Bu kiymat kup omillarga boglik, jumladan, aksionerlik jamiyati yoki tijorat bankining foydalilnk darajasiga, tulanayotgan dividendlarning mikdoriga, ularning kela- jakdagi obru-e’tiboriga va boshqa omillarga.
Kiymat tamoyiliga muvofiq qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalar boshqa aktivlar singari keyingi sanalarda yukorida kelgirilgan kiymetlarning eng kichik mikdorida balansda aks ettirilishi lozym. Ushbu qiymatda uzoq muddatli qimmatli qogozlar balansda investitsiya portfeli metodiga asoslanib aks ettiriladi. K^nska muddatli qimmatli qogozlar ularning bozor va sotib olish kiymatlarining eng kichik qiymatida xisobga olingan bo’lsa, balansda qimmatli qogozlar portfelining jami investitsiya qiymatiga, yoki qimmatli qogozlar guruxdari buyicha qiymatiga, yoki qimmatli qogozlarning aloxida nomlari buyicha qiymatiga asoslanib aks ettiriladi.
Keyingi sanalarda bozor qiymati sotib olish qiymatidan past bo’lsa qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalarning sotib olish qiymati bozor qiymati darajasigacha yetkazilishiva balansda shu kiymat bilan aks ettilshlsh kerak. Agar sotib olish qiymati bozor qiymatidan past bo’lsa, u xolda qimmatli qogozlarga Yunaltirilgan investitsiyalarning qiymati balansda uzgarishsiz koldirilishi lozim. X,ozirgi v akt da amaliyotda bu tamoyilga tulik; amal kilinayotgan emas. Korxonalar balansida sotib olingan qimmatli qogozlar, jumladan, aksiyalar, asosan sotib olish qiymatida (nominal qiymatda ) aks etgi- rilmokda. Bozor qiymatini uzgarish i, ya’ni uni sotib olish qiymatidan past yoki yukori bulishi, ularning ichidan eng kuyi mikdorini ifodalovchi qiymati balansda aks ettirilmasdan kolmokda. Bu xolning mavjudligiga sabablardan biri bulib, korxonalarning xisob siyosatida qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalarning keyingi sanalarda qiymatini kurib chikilishi tartibini anik belgilanmaganligi xisoblanadi.
1-son BXMS «Xisob siyosati va moliviy xisobot»ga muvofgos korxonalar uzlzrining xisob siyosatlarida qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalari buyicha kuyidagilarni anik belgilab olnshlari darkor.
1 .Qimmatli qogozlarga yunaltirilgan moliyaviy investitsiyalarni keyingi sanalarda baxolash turini
Kdyta baxolash ga asos bulgan xisob usuliii
Qayta baxolash ni qimmatli qogozlarning nomlari, guruxlari yoki investitsiya portfeli buyicha davriyligini.
Qimmatli qogozlarga yunaltirilgan investitsiyalar ni keyingi sanalarda baxolash ular qiymatini xakkoniylipshi ta’minlash uchun zarur xisoblanadi, shuning uchun xam ularning qiymatini qayta baxolash zaruriyati tugiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
