Mavzu: Investitsiyalar hisobi Reja: Investitsiya to ‘g‘risida tushuncha va ularning guruhlanishi

Uzoq muddatli moliyaviy qo‘yilmalaming tarkibi va
ular bo‘yicha tushunchalar
Uzoq muddatli moliyaviy qo‘yilmalarning hisobi ularning quyidagi guruhlari bo ‘yicha olib boriladi:
1. Qimm atli qog‘ozlar.
2. Shu’ba korxonalariga investitsiya.
3. Qaram birlashmalarga investitsiya.
4. Q o‘shma korxonalarga investitsiya.
5. Boshqa uzoq muddatli investitsiya.
Qimmatli qog‘ozlar uzoq m uddatli investitsiyalaming asosiy qismini tashkil etadi va uning mohiyati keyingi satrlarda batafsil yoritilgan. 2, 3, 4-guruhlarda shu nomdagi korxona va birlashmalarga tegishli bo ‘lgan uzoq muddatli investitsiyalaming mavjudligi va harakati hisobga olib boriladi. Jumladan , shu’ba korxonalarga va qaram birlashmalarga qo‘yilgan moliyaviy investitsiyalarning dastlabki qiymati ular o ‘rtasida tuzilgan shartnomadagi kelishilgan qiymat hisoblanadi.Bu bo ‘yicha mulkiy ulushning qo‘yuvchini olganligini tasdiqlovchi hujjat bo'lib ulaming qabul qilinganligi to ‘g ‘risidagi avizo yoki mulkning berilganligi to‘g‘risidagi nakladnoy hisoblanadi.Yuqorida ta- ’kidlanganidek, qimmatli qog‘ozlar uzoq muddatli moliyaviy q o ‘yilm alarning (investitsiyalam ing) asosiy qismini tashkil etadi va ular banklar hamda korxonalar kapitallashuvini oshirishda muhim ahamiyatga ega.
0 ‘zbekiston Respublikasining «Qimm atli qog‘ozlar bozori to ‘g‘risida»gi Qonunining 3-m oddasida «Qim -matli qog‘ozlar hujjatlar bo‘lib, ular bu hujjatlami chiqargan yuridik shaxs bilan uning egasi o'rtasidagi mulkiy huquqlarni yoki qarz munosabatlarini tasdiqlaydi, dividendlar yoki foizlar tarzida daromad to‘lashni hamda ushbu hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni boshqa shaxslarga o 'tk azish im koniyatini nazarda tutadi. Qim- matli qog‘ozlaming qiymati 0 ‘zbekiston Respublikasi milliy valyutasida ifodalanadi», — deyilgan. Qonun hujjatlariga k o ‘ra qimmatli qog‘ozlar bo ‘yicha quyidagi tushunchalar mavjud:
Emitent — emissiyaviy qimmatli qog‘ozlar chiqaruvchi va ular yuzasidan qimmatli qog‘ozlarning egalari oldida majburiyatlari b o ‘lgan yuridik shaxs.
Qimmatli qog‘ozlarni chiqarish — yuridik shaxsning fuqarolik huquqlarining obyekti sifatida qimmatli qog‘ozlar paydo bo ‘lishiga qaratilgan harakatlar.
Qimmatli qog‘ozlar egasi — qimmatli qog‘ozlar o ‘ziga mulk huquqi yoki boshqa ashyoviy huquq asosida tegishli bo ‘lgan yuridik yoki jismoniy shaxs.
Emissiyaviy qimmatli qog‘ozlar — bitta chiqarilishi doirasida bir xil belgilar va rekvizitlarga ega bo'lgan, mazkur chiqarilishi uchun yagona shartlar asosida joylashtiriladigan hamda muomalada bo‘ladigan qimmatli qog‘ozlardir.
Noemissiyaviy qimmatli qog‘ozlar — emissiyaviy qimmatli qog‘ozlar tushunchasiga oid bo'‘lmagan qimmatli qog‘ozlardir.
Investor — qimmatli qog‘ozlami o ‘z nom idan va o ‘z hisobidan oluvchi yuridik yoki jism oniy shaxs.
Qimmatli qog‘ozlar chiqarilish shakliga ko‘ra blankalar tarzida, hujjatli va depozitariyning hisobga olish registrlaridagi yozuvlar tarzida hujjatsiz bo ‘lishi mumkin va uning qanday chiqarilishi qimmatli qog‘ozlami chiqarish to ‘g‘risidagi qarorda belgilanadi.0‘zbekiston Respublikasining «Qimmatli qog‘ozlar bozori to ‘g‘risida»gi Qonunining 1-moddasiga binoan qimmatli qog‘ozlarga aksiyalar, obligatsiyalar, g‘azna majburiyatlari, depozit sertifikatlari, qimmatli qog'ozlar hosilalari va veksellar kiradi.