mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish

Ilmiy, ilmiy-texnologik parklar va boshqa tashkiliy-huquqiy shakldagi parklar

So‘nggi yillarda rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida yirik universitet yoki ilmiy markaz atrofida jamlangan zamonaviy yuqori texnologiyali firmalarning birlashuvining yangi shakli tobora keng tarqalmoqda. Ilmiy muassasalar va sanoatning bunday simbiozi ilmiy parklar deb nomlandi. Ularning asosiy maqsadi sanoat uchun ilmiy yangi texnologiyalar uzatishni rag‘batlantirish hisoblanadi.
Ilmiy parklar birinchi marta AQShda 50-yillarda paydo bo‘lgan. San-Fransisko hududida “Silikon vodiysi” deb nomlanuvchi ilmiy park yaratildi. Taxminan bir vaqtning o‘zida, Boston hududida ilmiy park tashkil etildi va hozirgi kunda bu “Shosse 128” deb nomlanadi. Ushbu ilmiy parklar nafaqat zamonaviy texnologiyalarni (ayniqsa, elektron hisoblash va aerokosmik) rivojlanishida katta rol o‘ynadi, balki AQShda va boshqa mamlakatlarda ilmiy parklar tarmog‘ini rivojlantirishda namuna bo‘lib xizmat qildi. Ayni paytda dunyoda yuzlab ilmiy parklar mavjud va yangilarini yaratishni rejalashtirmoqda. Agar 1980 yilda Germaniya, Fransiya, Belgiya, Gollandiya va Buyuk Britaniyada atigi 10 ta ilmiy parklar mavjud bo‘lsa, 1985 yil oxiriga kelib 60 ta mavjud va 50 dan ortiq yaratilayotgan va rejalashtirilayotgan parklar mavjud edi. Ilmiy parklarning faoliyati ilmiy va texnologik yangiliklarni yanada faol yaratish va amalga oshirishga, tijorat maqsadlarida keng foydalanishga, ilmiy-texnik taraqqiyotni jadallashtirishga va milliy iqtisodiyot samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Ilmiy park (tor ma’noda) – bu har xil o‘lchamdagi va rivojlanish bosqichlarida ilm talab qiladigan firmalar joylashishi uchun mos bo‘lgan juda katta maydon. Ushbu hudud, hech bo‘lmaganda, mahalliy ilmiy markaz (universitet)ning ilmiy-texnik ishlanmalariga asoslangan kamida kichik hajmdagi ishlab chiqarishlarni joylashtirish imkoniyatini yaratishi kerak. Odatda ilmiy parklar jozibali tabiiy va iqlim sharoitiga ega bo‘lgan go‘zal hududda tashkil etiladi.
Ilmiy park ikki shaklda shakllantirilishi mumkin: tashqi tomondan kapital jalb qilish yoki mahalliy resurslardan maksimal darajada foydalanish orqali.
Ilmiy parklar fenomenini batafsil ko‘rib chiqishga kirishishdan oldin kichik bir terminologik izoh berish o‘rinli bo‘ladi. Turli mamlakatlarda ilmiy parklarni shakllantirish jarayoni o‘ziga xos xususiyatlarga ega.
Shu sababli, "ilmiy park" tushunchasi bilan bir qatorda "texnopark", "tadqiqot parki", "innovatsiya markazi" va "texnopolis" atamalari tez-tez uchraydi. Garchi ularning barchasi, masalan, universitet, yangi texnologiyalarni sanoatga o‘tkazish uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlaydigan maxsus infratuzilmaga ega bo‘lgan ma’lum bir zona yaratilishini nazarda tutsa ham, ushbu shartlarning har biri o‘ziga
xos yukga ega. "Ilmiy park" atamasi keng ma’noda ham, tor ma’noda ham qo‘llaniladi. Birinchi holda, bu umuman ko‘rib chiqilayotgan hodisaga tegishli. Ikkinchi holda, biz universitetning yoki boshqa biron bir ilmiy-tadqiqot markazining ilmiy-texnik ishlanmalariga asoslangan yuqori texnologiyali kompaniyalar joylashgan maxsus ajratilgan nisbatan katta maydonlar haqida gapiramiz.
Ilmiy parklardan farqli o‘laroq, ilmiy – tadqiqiot parklari texnik prototiplardan tashqarida ishlab chiqarishni ko‘paytirishga imkon beradigan ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish imkoniyatini ta’minlamaydi.