mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish

- rasm. O‘zbekiston Respublikasi qurilish tarmog‘iga kiritilgan investitsiya dinamikasi

Jami qurilish ishlaridan 79,7 foiz yangi qurilish, rekonstruksiya, kengaytirish va korxonalarni texnik qayta qurollantirish ishlariga to‘g‘ri keldi, shuningdek, 20,3 foizini kapital, joriy ta’mirlash va boshqa pudrat ishlari tashkil etdi. Hisobot davrida bino va inshootlar qurilishi bo‘yicha bajarilgan qurilish ishlari hajmi 8559,7 mlrd. so‘mni yoki 2018 yilning mos davriga nisbatan 100,9 foizni, mos ravishda, fuqarolik qurilishi ob’ektlari bo‘yicha qurilish hajmi 1306,3 mlrd.so‘mni (yoki 133,9 foizni), ixtisoslashtirilgan qurilish ishlari bo‘yicha qurilish ishlari hajmi 1313,7 mlrd. so‘m (yoki 119,5 foizni) tashkil qildi. Qurilishi ishlarining asosiy qismi iqtisodiyot faoliyat turi bo‘yicha bino va inshootlar qurilishga to‘g‘ri keldi, uning ulushi o‘tgan yilning mos davriga nisbatan jami qurilish ishlari hajmining 76,6 foizni tashkil etib, 3,6 foiz punktga kamaydi. Iqtisodiyot faoliyat turi fuqarolik qurilishi ob’ektlari bo‘yicha 11,7 foizni tashkil etdi, yoki 2,4 foiz punktga ko‘paydi, mos ravishda ixtisoslashtirilgan qurilish ishlari 11,7 foiz (yoki 1,2 foiz).

Ushbu holat mamlakatda aholini uy-joy masalasiga qaratilayotligi va tarmoqqa kiritilayotgan investitsiyaning ko‘proq qismini aholi mablag‘lari tashkil yetayotganligidan deb izohlash o‘rinli. Ta’kidlash joizki, hozirgi kunda fan-texnika taraqqiyoti ta’siri ostida qurilish ishlab chiqarishida sifat o‘zgarishlari yuz bermoqda, ularning zamirida esa qurilishning bino va inshootlarni sanoatda tayyorlangan va tayyorlik darajasi yuqori bo‘lgan detallar va qismlardan yig‘ishdan iborat uzluksiz mexanizatsiyalashgan jarayonga o‘tishi yotadi.
Hozirgi kunda tarmoqda faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalar sonini oshirish mumkin emas, chunki, ular sonini bir foiz oshirish tarmoqda bajarilgan ishlar hajmini 0,1 foiz kamayishiga olib kelishi aniqlandi. Shu bois hozirgi kunda qurilish ishlab chiqarishining harakteri ham tubdan o‘zgardi. Og‘ir qo‘l mehnati yirik va mayda mexanizatsiya vositalari tomonidan tobora siqib chiqarilmoqda. Quruvchi- montajchilarning qurilish maydonchalaridagi mehnati industrial mehnatning bir turiga aylanib bormoqda. Bizningcha, qurilish ishlab chiqarishining texnik jihozlanganlik darajasi ortib borgan sari, jonli mehnat sarflari kamayib, yengillashib boradi, bundan tashqari, uning unumdorligi ortadi, qurilishning muddatlari qisqarib, uning sifati yaxshilanib boradi.
Asosiy vositalar va boshqa uzoq muddat foydalaniladigan aktivlarni sotib olish, qurish bilan bog‘liq harajatlar kapital sarflar yoki kapital qo‘yilmalar deyiladi. Kapital qo‘yilmalar bilan harajatlarni bir-biridan farqlay bilish kerak. Harajat, albatta, shu davrda daromad keltirishi kerak. Kapital qo‘yilma bir necha yillardan keyin daromad keltira boshlaydi.

2.