Мавзу: Илк ўзбек алифбосининг вужудга келиши

ILOVALAR
1-ilova





2-ilova



3-ilova
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING QONUNI
^{LOTIN YOZUVIGA ASOSLANGAN O‘ZBEK ALIFBOSINI}
JORIY ETISH TO‘G‘RISIDA
Ushbu qonun O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga asoslanib va o‘zbek yozuvining lotin alifbosiga o‘tilgan 1929- 1940-yillardagi ijobiy tajribasidan kelib chiqib, keng jamoatchilik vakillari bildirgan istak-xohishlarni inobatga olgan holda qabul qilindi va u respublikaning har taraflama kamol topishi, jahon kommunikatsiya tizimiga kirishini jadallashtiruvshi qulay sharoit yaratishga xizmat qiladi.
1-modda. O‘zbekiston Respublikasida lotin yozuviga asoslangan, quyidagi 31 harf va 1 tutuq belgisi (apostrof)dan iborat o‘zbek alifbosi joriy etilsin.
2-modda. Lotin yozuvi asosidagi o‘zbek alifbosinijoriy etish bilan birga O‘zbekiston xalqining milliy iftixori bo‘lmish bebaho ma’naviy meros bitilgan arab alifbosini va kirillitsani o‘rganish va ulardan foydalanishuchun zarur sharoitlar saqlab qolinadi.

O‘zbekiston Respublikasining
Prezidenti
Toshkent shahri,
1993-yil, 2-sentabr.
I.KARIMOV

3-ilova

o	Lotinça			Kiri llcha				Lotinça			Kiri llcha
	Harflar							Harflar
B	Yo	T	Har		B		Y		Ta	Har
osma	zma	alaff.	flar		osma		ozma		laff.	flar
A a		a	А а		Rr				re	Р р
B b		b e	Б б		Ss				es	С с
C c		ce	Ц ц		Tt				te	Т т
D d		d e	Д д		U u				u	У у
E e		e	Э э		V v				ve	В в
Ff		ef	Ф ф		X x				xa	Х х
G g		g e	Г г		Y y				ye	Й й
H h		h e	Ҳ ҳ		Z z				ze	З з
Ii		i	И и		Ç ç				çe	Ч ч
Jj		je (Jōra)	Ж ж		Ğ ğ				ğa	Ғ ғ
K k		k a	К к		Ɉ ɉ				ɉe (aɉdod)	Ж ж (аждод)
Ll		el	Л л		Ñ ñ				ñe	Нг нг
M m		e m	М м		Ō ō				ō (ōr dak)	Ў ў (ўрдак)
N n		e n	^Н^н^1^2		5 Şş				şe	Ш ш
O

4-ilova



5-ilova


^{O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR}
MAHKAMASINING QARORI
1995-yil 24-avgust 339-son Toshkent shahri
O‘ZBEK TILINING ASOSIY IMLO QOIDALARINI TASDIQLASH HAQIDA
O‘zbekiston Respublikasining «Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosinijoriy etish to‘g‘rsida»gi Qonunini bajarish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
O‘zbek tilining asosiyimlo qoidalaritasdiqlansin (ilova qilinadi).
Respublika vazirliklari, idoralari, mahalliy hokimiyat va boshqaruv idoralari, ommaviy axborot vositalari lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosidagi barcha turdagi yozishmalarda, matbuotda, ish yuritishda ushbu qoidalarni joriy qilish yuzasidan tegishli tadbirlarni ishlab chiqsinlarva amalga oshirsinlar.
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi, Davlat matbuot qo‘mitasi uch oy muddat ichida maktablar uchun qo‘llanma sifatida o‘zbek tilining imlo lug‘atini, kishi ismlari va joy nomlari lug‘atlarini tayyorlasinlarva nashr etish choralariniko‘rsinlar.
Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish Vazirlar Mahkamasining Ta’lim va fan hamda Ijtimoiy masalalar va madaniyat bo‘limlarigayuklansin.

^{VAZIRLAR MAHKAMASINING}
_{RAISI
I. KARIMOV}

O‘ZBEK TILINING ASOSIY IMLO QOIDALARI HARFLAR IMLOSI
UNLILAR IMLOSI
1. A a harfi:
1) aka, alanga, aloqa, og‘a; sentabr, noyabr kabi so‘zlarda old qator kengunlini ifodalashuchun yoziladi;
2) bahor, zamon; savol, gavda; vasvasa kabi so‘zlarning oldingi bo‘g‘inida, vaqt, vahm kabi so‘zlarda a aytiladiva yoziladi.
2. O o harfi:
1) ona, omon, quyosh, fido, baho, xola, lotin; mukofot, mahorat kabi so‘zlarda orqa qator kengunlini ifodalashuchun yoziladi;
2) boks, poyezd, tonna, talon; agronom, mikrofon; direktor, termos kabi o‘zlashma so‘zlardagi unlini ifodalashuchun yoziladi.
3. I i harfi:
1) ish, iz, qil; xirmon, ilhom, ikki, ixtisos, shoyi, tulki; volida, piramida; bilan, biroq, sira, qishloq, chiroq kabi so‘zlarda old qator tor unlini ifodalashuchun yoziladi;
2) o‘tin, o‘rik, bo‘lim kabi oldingi bo‘g‘inida o‘ unlisi keladigan so‘zlarning keyingi bo‘g‘inida i aytiladiva yoziladi.
4. U u harfi:
1) uy, kun; buzoq, buloq, Buxoro; butun, uchuq, usul, yulduz; mafkura; ko‘zgu, uyqu; aluminiy, yubiley kabi so‘zlarda orqa qator tor unlini ifodalashuchun yoziladi;
2) qovun, sovun, tovush, yovuz, qirg‘ovul, chirmovuq kabi so‘zlarning oldingi bo‘g‘inida o unlisi kelsa, keyingi yopiq bo‘g‘in boshidagiv undoshidan keyin u aytiladiva yoziladi.
5. O‘ o‘ harfi o‘t, o‘q, o‘zbek, o‘simlik, do‘ppi; bo‘tako‘z, semizo‘t, gulko‘rpa, noo‘rin kabi so‘zlarda orqa qator o‘rta-keng unlini ifodalashuchun yoziladi.


6. E e harfi ekin, esla, evara, ekran, eksport; kel, zehn; kecha, behi; telefon, teatr; poyezd, atelye; e’lon, ne’mat, she’r kabi so‘zlarda old qator o‘rta-kengunlini ifodalashuchun yoziladi.
7. Yonma-yon keladiganunlilarimlosi:
1) unlilar orasiga ba’zan y undoshi qo‘shib aytilsa ham, yozilmaydi:
à) ia: material, milliard, radiator; tabiat, shariatkabi;
b) io: biologiya, million, stadion, radio kabi;
d) ai: mozaika, ukrain, said, maishat kabi ;
e) oi: alkoloid, ellipsoid, doim, shoir, oila kabi;
f) ea: teatr, okean, laureatkabi;
2) ae, oe unlilari so‘z ichida kelganda ikkinchi unli y aytilsa ham,
asliga muvofiq e yoziladi: aerostat, poemakabi;
Boshqa hollarda yonma-yon kelgan unlilar odatda aynan aytiladi va yoziladi: manfaat, kauchuk, aorta, saodat, burjua, shuaro, inshoot, sanoat, vakuum, muammo, matbuot, tabiiy, rioya va boshqalar.