mavzu: Ilk paleolitning sungi davri madaniyatlari va ‘rta paleolit davri va uning xususiyatlari reja

Takali joy-makonlari. Bu makonlar kompleksi Qoratog’ tizmasi yonbag’ridagi Takali degan joyda bo’lib, u Ko’ktol daryosi yoki Takali buloq chashmasidan 5 km sharqdadir.
Takali I, II, III deb atalmish joylardan esa 300 dan ortiq tosh buyum va tosh qurollar topilgan. Tosh buyum va qurollar mayda zarrachalik qora va kulrang-qoramtir chaqmoqtoshdan yasalgan. Chaqmoqtoshning bu turlari alohida qoyalar, harsang toshlar va shag’al toshlar shaklida Kichik Qoratog’ning shimoli-g’arbiy va shimoli-sharqiy, tosh asri kishilari esa tosh qurol uchun xom ashyoni ana shu joydan olgan bo’lsalar kerak.
Takalidan topilgan tosh qurollar o’zining soddaligi, kattaligi, qo’polligi bilan qadimiy ko’rinishga ega bo’lib, Abxaziyaning (Gruziya) Yashtuxa, Satanidar degan joylaridan, Shimoliy Osetiya va Palastindan topilgan so’ngi ashel davri qurollariga o’xshab ketadi. Shuning uchun Takali tosh qurollari ilk tosh asrining so’nggi bosqichi — ashel-muste davriga, ya’ni miloddan avvalgi 300 — 200 mingyilliklarga mansub bo’lishi mumkin.
Shabakti I makoni. Qozog’istonning Jambul viloyatidagi Sari suv tumani, Boyqadam havzasidan 20 km janubi-g’arbda bo’lib, u yerdan siniq, nukleus, qo’pol qo’l chopqilari topilgan; qurollar ko’p jihatdan Bo’riqazigan va Tanirqazigan qurollariga o’xshab ketadi, demak, Shabakti I makonidan topilgan topilmalar ham ilk paleolitning ashel davriga, ya’ni miloddan avvalgi 700—350 mingyilliklarga mansub bo’lishi mumkin ekan.
Quyi paleolit bosqichiga mansub joy-makonlar Cho’loqtog’ shaharchasidan 36 km shimoli-g’arbdagi Uchbuloq, Shabakti-Intali, Burgutli va Uzunbuloqdan, Cho’qon Valixanov va boshqa joylardan ham topilgan.
Qozog’istonning janubiy, markaziy va g’arbiy hududlarida ilk tosh asrining ashel bosqichiga mansub yodgorliklar—joy-makonlar O’rta Osiyoning boshqa hududlariga nisbatan ancha keng tarqalgan ekan.
1953 yilda Qirg’izistonning On Archa degan joyidan ashel-muste davriga, Tojikiston arxeolog va geologlarining 70-yillardagi qidiruv va qazish ishlari natijasida Qoratog’ I, Loxutiy 1 va Xavolang kabi joy-makonlar topildi.