Mavzu: ikkinchi guruhning d-elementlari. Elementlarning umumiy tavsifi. Gurugda atom radiuslarining va ionlanish potensialarining o’zgarishi. Rux va uning birikmalari

REJA

• REJA
• Rux va uning birikmalari
• Tabiatda tarqalishi
• Minerallari
• Olinishi
• Ruxning eng muhim birikmalari
• Ishlatilishi.

• Ikkinchi guruhning d-elementlari. elementlarning umumiy tavsifi. gurugda atom radiuslarining va ionlanish potensialarining o’zgarishi. rux va uning birikmalari

Rux va uning birikmalari

• Rux (lot. Zincum) – Zn Mendeleyev davriy sistemasi II B guruxiga mansub element. Tartib raqami (yadro zaryadi) 30, nisbiy atom massasi 65,38.
• Atom tuzilishi: 30 Zn – 1s22s22p63s23p64s23d10.
• Valent elektronlari …ns2 uning atomida 4p pog‘onacha bо‘sh, shu sababli ruxni osonlik bilan uyg‘ongan holatga о‘tkazish mumkin:
• 30Zn0...4s +h, E
• 30Zn*...
• 4s 4p
• Shu holatda rux 2 ta toq elektronlarini yо‘qotib +2 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Rux guruhi elementlari d metallari orasida eng oson suyuqlanuvchan metallarga kiradi. Bular kо‘pchilik hollarda xossalari bо‘yicha mis guruhi elementlariga о‘xshaydi. Rux
• guruhida ham yuqoridan pastga qarab kimyoviy aktivliklari pasayadi.

Tabiatda tarqalishi

• Rux tabiatda faqat bog‘langan holda uchraydi va qator minerallarni hosil qiladi.

Minerallari

• ZnS – aldama rux, sfalerit (vyurtsit).
• ZnCO3 – smitsonit (Rux shpati yoki galmey).
• ZnO – sinkit.
• Zn4Si2O7(OH)2∙H2O – gemiforfit (oddiy galmey).
• Rux Yevropada о‘rta asr oxirlaridan ma’lum bо‘lgan bо‘lsa, Sharqda undan ham oldin ma’lum bо‘lgan. Eramizning II asrida greklar rux va mis qotishmasi – latun quyishni bilganlar. 1746 - yilda nemis kimyogari A. Marggraf rux olishning distillyatsion usulini yaratgan. Rux oksidi ZnO ni kо‘mir bilan aralashtirib havo ishtirokisiz
• qizdirilgan. Qaytarilgan rux sublimatsiyalanib haydaladi. Uning bug‘lari reaksiya borayotgan idishning sovitilgan qismida kondensirlanadi