Mavzu: Hujjatlar manba sifatida. Reja: Kirish. I. Asosiy qism

1.3. Asar muallifi va uning davri.
Š¢lyozmadagi asar muallifi va uning yashagan davri t¢ђrisida ixcham ma’lumot keltirilishi zarur. Odatda sharš tarixchilari nomlari ixcham tarzda va t¢la keltirilishi, imkon darajasida nomlar originalda ya’ni arab alifbosida berilishi kerak. Muallifning tuђilgan yili va vafoti, yaratgan asosiy asarlari, ularning šisšacha mazmuni keltirilishi mašsadga muvofišdir. Shuningdek, muallif yashagan davr, jamiyat to’g’risida ham talabalarga tushuncha berish zarur.
Asarning tarkibi va mazmuni tahlili
Talabalarga manbaning kodikologik xusiyatlaridan tashqari yozma manbalardagi asarning tarkibi va umumiy mazmunini sham tushuntirish lozim. Bularni B.A.Àshmedov manbaning ichki belgilari deb atagan.
Asar mazmuni va uning tarkibini tushuntirishda pedagoglar talabalarga quyidagi ilmiy ma’lumotlarni berishi zarur deb hisoblayman.

1. 
   Asarning umumiy xarakteri;
   
2. 
   Asarning tarkibini tashlili;
   
3. 
   Asarning mazmunini tashlil qilish, \oyaviy-siyosiy saviyasi va ilmiy qiymatini aniqlash masalalari nazarda tutadi;
   
4. 
   Asarning iziga xos xususiyatlari;
   
5. 
   Asarning iz soshasiga qishgan yangiligi va uning ilmiy ashamiyatini aniqlash.
   

Manbadagi asarning umumiy xarakteri.
Manbadagi asarning umumiy xarakteri deganda, asar mazmunining umumiy tarixga, masalan, «Tarixi Tabariy», «Ravzat us-safo», «Jomi ut-tavorix» kabi asarlarga xos xususiyatlarini aniqlash nazarda tutiladi. Yoki sulolalar tarixi-«Tarixi Bayshaqiy», «Tarixi salotini man\itiya» kabi asarlarga xos xususiyatlarni aniqlash tushuniladi.
Bulardan tashqari yana xotira xarakterdagi manbalar-«Temur tuzuklari», «Boburnoma», «Tarixi Rashidiy» kabi asarlar xususiyatlari sham mavjud.
Sof tarixiy asarlardan tashqari manba sifatida yana tazkiralar-shoirlar, adiblar va tasavuf namoyondalari ti\risidagi majmualar sham katta ilmiy tarixiy ashamiyatga ega.
Din namoyondalar ti\risida agiografik xarakterdagi asarlar sham mushim tarixiy manba bilib xizmat qilishi mumkin. Bulardan tashqari yozma yodgorliklardan, ayniqsa, maktublar va shujjatlar namunalaridan manbashunoslik darslarida va shu soshaga oid maxsus tadqiqotlarda foydalanish mumkin.
Bu yerda keltirilgan asar xarakteri ti\risidagi ma’lumotlar bakalavrlar uchun kifoya deb shisoblayman. Yozma manba va undagi asar ti\risidagi boshqa tafsilotlar maxsus ilmiy tadqiqotlarda istifoda etiladi.