Mavzu: Hujayraning irsiy axborotlarni amalga oshirilishi

RNK ning posttranskripstion o'zgarishlari. Yadroda RNK ning hamma o'tmishdoshlari posttranskriptsion yetilish yoki protsessing bosqichini o'tadi. Protsessing natijasida pre-RNK dagi axborot saqlamaydigan "ortiqcha" qismi olib tashlanadi va "yetilgan" - ma'lum vazifani bajaradigan RNK hosil boTadi.

Protsessingda uch amal bajariladi:

1. 
   pre-RNK dagi axborot saqlamaydigan qismlar kesib, ajratib olinadi;
   
2. 
   axborot saqlovchi "uzilgan" genlaming birikishi - splaysing;
   
3. 
   RNK nin2 5¹—>3¹ -oxiri nismlarining modifikatsivasi
   

4.11.-rasm RNK protsessingi.

Pre-mRNK ning protsessingi. Pre-mRNK dagi axborot saqlamaydigan qismlar ekzo- va endonukleaza deb ataluvchi ribonukleazalar yordamida amalga oshadi. Ular 5¹ -oxiridan boshlab fosfodiefir bogTarini gidrolizlaydilar va pre-

mRNK dan tayyor mRNK ning zarur qismini qoldiradi. Agar pre-mRNK tarkibida transkriptondan olingan, uzilgan genlar boTsa, unda pre-mRNK ning ichki qismida joylashgan intron (axborot saqlamaydigan qism) kesib tashlanadi. Qolgan ekzonlar esa maxsus RNK-ligazalar yordamida bitta zanjirga tikiladi. Natijada transkriptsiyadan keyingi polipeptid zanjirni kodlovchi uzluksiz genlar qayta tiklanadi. Keyin shu yerda, ya'ni yadroning ozida hosil boTgan mRNK ning 5¹- va 3¹- oxirlarining modifikatsiyasi amalga oshadi. mRNK ning 5¹- oxiriga "qalpoq" yoki "KEP" deb nomlanadigan oligonukleotid ulanadi. Bu "qalpoq" 2 yoki 3 ta metillangan nukleotiddan iborat. Bunday metillangan "qalpoq" mRNK ni 5'-ekzonukleza ta'siridan himoya qiladi.

Eukariotlarda mRNKning 3¹- oxiriga taxminan 200 nukleotiddan iborat poliadenilli fragment - poli (A) birikadi. Birikish poli (A)-polimeraza yordamida amalga oshadi. Bu poli (A) - fragment mRNK ning yadrodan sitoplazmaga oTkazilishi uchun zarur.