Mavzu: Hozirgi o‘zbek tilida lison,nutq,me‘yor munosabatlari Reja: "Lison"tushunchasi haqida ma‘lumot

Mavzu:Hozirgi o‘zbek tilida lison,nutq,me‘yor munosabatlari

Reja:

1."Lison"tushunchasi haqida ma‘lumot

2."Nutq"tushunchasi haqida ma‘lumot

3."Me‘yor"tushunchasi haqida ma‘lumot

Reja:

1."Lison"tushunchasi haqida ma‘lumot

2."Nutq"tushunchasi haqida ma‘lumot

3."Me‘yor"tushunchasi haqida ma‘lumot

Tilning tarkibiy qismlari.Umuman borliq uchun xos bo‘lgan
UMISning tildagi ko‘rinishi lison, AHVOniki esa nutq deb yuritiladi. Lison va
nutqning majmui til deyiladi
Til
Lison
Me‘yor
Nutq
Til– tafakkurni shakllantirish va rivojlantirishga, borliq haqidagi
bilimlarni xotirada qat’iy sistema sifatida saqlashga, axborot uzatish va qabul
qilishga xizmat qiluvchi muhim (birlamchi) ijtimoiy-ruhiy kommunikatsiya
vositasi bo‘lib, u o‘z ichiga UMIS va AHVOlarni ham, UMISning AHVOga
aylanish qonuniyatlarini ham qamrab oladi.

Lison– ma’lum bir til
jamiyatning barcha a’zolari uchun ajdodlar tomonidan tayyor holga keltirib
qo‘yilgan, umumiy va majburiy, fikrni shakllantirish, ifodalash, uzatish va
boshqa maqsadlar uchun xizmat qiladigan vosita (birlik) lar hamda ularning
o‘zaro birikish qonuniyatlarining ongdagi sistemasi.
Har qanday lisoniy birlik virtual xususiyatga, ya’ni ongga mansub mavjudlik tabiatiga ega. Shu bilan birga, ular quyidagi ikki tomonning bir butunligidan iborat:

Lisoniy birlik
Shakliy jihat
Mazmuniy jihat
Nutq lisoniy birlikning jamiyat
a’zolari ongida o‘rnashganme’yor asosida muayyan moddiy (yozma, og‘zaki va
h.) shakllardan birida voqelanishidir.
Me‘yor– lisoniy birlikning
nutqda voqelanishi uchun tanlanish omil va usullari majmui. Masalan, o‘lmoq
fe’li o‘rnida asfalasofilinga ravon bo‘lmoq iborasini qo‘llab bo‘lmaydigan
vaziyat va holatlar mavjud. Ana shu vaziyat va holat – me’yorning bir
ko‘rinishi
Lison
Me‘yor
Nutq

Lisoniy birlik	Nutqiy birlik
Fonema	Tovush
Morfema	Qo‘shimcha
Leksema	So‘z
Qolip	Yasama so‘z,so‘z birikmasi,gap

Lison	Nutq
Umumiylik	Alohidalik
Mohiyat	Hodisa
Imkoniyat	Voqelik
Sabab	Oqibat

Adabiyotlar
1.Ne’matov H., Bozorov O. Til va nutq. −Toshkent: O‘qituvchi, 1993.
2.Ne’matov H., Rasulov R. O‘zbek tili sistem leksikologiyasi asoslari. –

• Toshkent: O‘qituvchi, 1995.

Tayyorladi	Zarifova Dilsora
Tekshirdi	Yuldasheva Dilorom Nigmatovna