Mavzu: Grunt turlari aniqlash va unga ko‘ra yo‘l poyini ko‘ndalang

---

1.3. LABORATORIYA MASHG‘ULOTLARI MATERIALLARI 
 
1-Laboratoriya ishi 
Mavzu: Grunt turlari aniqlash va unga ko‘ra yo‘l poyini ko‘ndalang 
kesimini tanlash 
Ishdan maqsad: 
Talabalarga berilgan topshiriqga asosan berilgan 
malumotlardan foydalanib grunt turlarini aniqlashadilar va grunt turlariga qarab yo‘l 
poyining ko‘ndalang kesimini tanlashni o‘rgatish.
 
Nazariy qism 
Avtomobil yo‘llarining qurilish jarayonida, birinchi navbatda qurilish ishlari 
yo‘l poyining barpo qilinishi orqali amalga oshiriladi va bu qatlam biz qurayotgan 
yo‘limizning o‘zoq vaqt va ekspluatatsion holatining saqlanib qolinishi uchun asosiy 
poydevor hisoblanadi. Buning uchun esa birinchi navbatda qurilayotgan yo‘l poyi 
gruntlarining nomi, holati, zichliga va barcha fezik-mehanik hususiyatlarini yaxshi 
bilishimiz ta’lab etiladi. Buning uchun esa biz grunt tashib keltiriladigan 
karerlardagi gruntlarning holatini aniqlash bo‘yicha laboratoriya sharoitida mazkur 
gruntlarning turlarini aniqlash bo‘yicha quyidagi laboratoriya ishlarini olib boramiz. 
Laboratoriya sharoitida grunt turlarini aniqlash ishlari grunt tarkibidagi qum 
zarrachalar miqdori, gill zarrachalari miqdori va chang zarralari miqdoriga qarab 
aniqlash bo‘yicha laboratoriya sharoitida aniqlash usullarini ko‘rib utamiz. 
a) Qumli zarrachalar (2-0,05 mm) miqdorini yuvish usuli bilan aniqlash. 
Hajmi 100 sm
3
bo‘lgan o‘lchamli silindrga 2 mmli elakdan o‘tgan 
namunadan 10 sm
3
solinib, yengil silkitish orqali zichlanadi.Silindrning yarmiga suv 
solinib, rezina kiygizilgan shisha tayoqcha bilan chayqatiladi. So‘ngra ustiga 100 sm 
darajasiga suv solinib, tayoqcha bilan aralashtiriladi. 90 sek. dan so‘ng 
aralashmaning 20-30 sm qismini sekin chayqatilmasdan to‘kiladi. Bu jarayon 
silindrdagi suyuqlikning rangi tiniq bo‘lmaguncha davom ettiriladi. YAna bir marta 
tajriba tekshirib ko‘rilgandan so‘ng silindrga 100 sm gacha suv solinib 20 min. 
tindirib qo‘yiladi. 
Qum donalari miqdori % hisobidagi quyidagi formula orqali hisoblanadi: 
R
q
=(
б
к
V
V
) 100% 
bu yerda: V
δ
- gruntning yuvilishgacha bo‘lgan hajmi, sm
3
V
k
- gruntning yuvilgandan keyingi hajmi, sm
3