Mavzu: Germaniya tarixiy maktablarining o‘ziga xos xususiyatlari. Reja

1. Germaniya tarixiy maktablarining o`ziga xos xususiyatlari

XIX asrning o`rtalarida ya'ni Germaniya yerlarini birlashtirib, yagona davlatga aylantirilish davrida klassik iqtisodiy maktabga muqobil yana bir yo`nalish "nemis tarixiy maktablari" yo’nalishi vujudga keldi. Bu maktablar nafaqat tarixiy balki ijtimoiy-tarixiy yo`nalishni o`z ichiga olib, klassiklardan farq qilib,siyosiy iqtisod fani tadqiqot mavzuiga iqtisodiy va noiqtisodiy omillarni kiritdilar, shu bilan dastlabki tadqiqotchilar sifatida ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni turli xillarini ijtimoiy munosabatlarning umumiy yig`inida ko`rib chiqdilar. Barcha tarixiy maktablarning mualliflari klassiklarni tanqid qilishda bir fikrda edilar. Ular klassiklar abstraksiya va umumiy xulosalarga berilib kerakli fakt va kuzatishlarga e'tiborsiz qarashayotganliklarini, shuningdek iqtisodiy liberalizm negizlarini mutlaq holda ko`rsatayotganliklarini tanqid qilib voqelik haqqoniy tadqiq qilish maqsadga muvofiqdir deb hisoblaydilar.

Taniqli ingliz iqtisodchi olim Mark Blaug XIX asrning 60-yillarida Yevropa qit'asida klassik iqtisodiy maktabga muqobil nazariy maktablarning shakllanishini ta'minlaydigan haqiqiy intelektual inqiroz sezilmasdan turib, yagona tarixiy maktabgina o`zining muqobil modelini taklif qilganini alohida ta'kidlaydi. Hqiqatdan ham tarixiy maktab nazariyotchilari XIX asr Germaniyasi taraqqiyotiga va ilm-fan rivojiga salmoqli hissa qo`shdilar. "Tarixiy usul" jozibasi keyingi avlod iqtisodchilari tomonidan Yangi tarixiy maktabning yaratilishiga sabab bo`ldi. Lekin yangi davr albatta yangicha talablarni qo`yar edi. Bu talablarni F.List va keyinchalik tarixiy maktab vakillari hal etishga harakat qildilar. F.List o`z qarashlari bilan nafaqat iqtisodiy nazariyani rivojlantirishga intildi, balki endi rivojlanayotgan davlatning iqtisodiiy siyosatini tubdan o`zgartirishga harakat qildi. Uning milliy xo`jalik sistemasi ilg`or nemis burjuaziyasi manfaatlarini ifoda etib, industrial rivojlanish yo`llarini izladi.

Milliy qalb, milliy xarakter, milliy taqdir - shu va shunga o`xshash tushunchalar XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida Germaniya jamoatchiligi fikriga singib kirmoqda edi. Tarixiy maktab vakillari tarixdan bo`lak yana nima milliy bo`lishi mumkin, degan fikrlarga asoslanib siyosiy iqtisoddan tarixiy usul o`rnini ko`rsatishga harakat qildilar. Ular milliy fan sifatida siyosiy iqtisod orqali tabiiy xususiyatlarga va xalq harakatlariga bog`liq holda rivojlanadigan milliy xo`jalikni o`rganishni o`z oldilariga maqsad qilib qo`ydilar.