Mavzu: gapning ajratilgan bo`laklari va ularda tinish belgilarini qo`llanilishi

KO`CHIRMA GAPLARDA TINISH BELGILARI
Ko`chirma gap o`zgalarning gapi bo`lib, muallif gapi esa ko`chirma gapni keltiruvchi shaxs gapidir. Ko`chirma gaplarda ikki nuqta, tire, vergul, nuqta, qo`shtirnoqning qo`llanishi ko`chirma va muallif gaplarining o`rinlashishiga bog`liq bo`ladi. Odatda, ko`chirma gap muallifi gapidan so`ng, oldim yoki uning tarkibida bo`lishi, muallif gapi ko`chirma gapning har ikki tomonidan kelishi mumkin: Oyqiz o`zini og`irlikka solib, mayin ovoz bilan qatiy buyurdi: - Otingiz! O`zingizni bosing!
1.Agar ko`chirma gap muallif gapidan so`ng kelsa, undan oldin ikki nuqta qo`yiladi va ko`chirma gapdan so`ng tire qo`yiladi yoki qo`shtirnoqqa olinadi.
2.Agar ko`chirma gap muallif gapidan oldin kelsa, ko`chirma gapdan keyin Vergulhamda tire qo`yiladi va muallif gapi kichik harf bilan boshlanadi.
Gapning mazmuniga ko`ra ko`chirma gapdan so`ng nuqta, so`roq belgisi yoki undov belgisi bo`lishi mumkin, bunda:

• 
  muallif gapidan so`ng kelgan ko`chirma gaplarda so`roq yoki undov belgilari qo`shtirnoq ichiga olinadi va qo`shtirnoqdan so`ng hech qanday tinish belgisi qo`yilmaydi;
  
• 
  muallif gapidan oldin kelgan ko`chirma gaplarda so`roq yoki undov belgisi qo`shtirnoq ichiga olinib, undan keyin tire qo`yiladi, so`ngra esa muallif gapi kichik harf bilan boshlanadi.
  

Muallif gapining ko`chirma gap orasida kelishi:

• 
  “Bu kishi, -dedi Ro`zimat, - bizga har tomondan ustod bo`lib qoldilar”.
  
• 
  “Bu narsani men ham ko`rganman, - dedi Siddiqjon, - haqiqatdan ham yo`l bo`yida ba’zi g`o`zalar shoxlaydi”.
  
• 
  “Mening ikkita tanishim bor, bir-birini teng ko`radi, - dedi Ibrohimov, - bir-biriga juda munosib...”.
  

Agar ko`chirma gapning uzilib qolgan joyida hech qanday tinish belgisi bo`lmasa, vergul va tire qo`yiladi va muallif gapi kichik harf bilan boshlanadi, undan so`ng yana vergul va tire qo`yilib, ko`chirma gapning davomi kichik harf bilan boshlanadi.
Ko`chirma gapning uzilib qolgan joyida nuqta, so`roq yoki undov belgi qo`yilgan holatlarda tinish belgilarining ishlatilishiga misollar: