Mavzu: Gap va so’z birikmasiga lisoniy va nutqiy jihatdan yondashuv

кичик қурилиш қолипи ва унинг нутқда воқеланиши” mavzusidagi ilmiy ishida 

berilgan. Mazkur  ishda  o`zbek  tilida  gapning  lisoniy  bosqichdagi  eng  kichik 

qurilish  qolipi  –  [WPm]  –  (atov  birligi  –  [W]  +  kesimlik  ko`rsatkichlari  –  [Pm]) 

ko`rinishiga  ega  ekanligi  isbotlangan.  Shu  asosga  tayangan  holda  sodda  gapning 

nutqiy va lisoniy qurilishi orasidagi asosiy tafovut ochib berilgan edi.

Valentlik so‘z birikmasining sintaksis-struktur sathida bajaradigan yagona vazifasidir. Valentlik tushunchasi ilmiy adabiyotlarda keng miqyosda yoritilmoqda va bunday e’tibor bejiz emas, zero, til birliklarining turli tuzilmalar tarkibida o‘zaro munosabatga kirishuvining lisoniy mexanizmlarini aniqlash nazariy va amaliy tilshunoslikning ehtiyojiga aylangan. “Til belgisining valentlik tamoyili, — deb yozgan edi mashhur rus faylasufi va tilshunosi A. F. Losev, — hech qanday gumonsiz tilning dinamik xususiyatini aks ettiruvchi favqulodda muhim tamoyildir”

Valentlik — bir til birligining boshqa birliklar bilan birikishini ta’minlaydigan imkoniyati, ichki xususiyatidir. So‘z birikmasining tuzilishi, turli so‘z va so‘z formalarining alohida modellar, qoliplar qamrovida o‘zaro aloqaga kirishuvi qonuniyatlari, dastlabki o‘rinda, til tizimining ichki imkoniyatlarini yuzaga chiqaruvchi qonuniyatlarga bo‘ysunadilar. So‘z birikmasi tuzilmalari leksemalarning til tizimida mavjud bo‘lgan qoliplar doirasida o‘zaro aloqaga kirishish imkoniyatlarini aks ettiradi. Shu sababli so‘z birikmasini lisoniy qoliplarni shakllantiruvchi yoki saqlovchi hodisa sifatida qarash ma’qul.