Mavzu: Fuqarolik, oila va mehnat huquqini o`qitishning nazariy-huquqiy asoslari Reja

Mehnat huquqi-mehnat shartnomasi asosida vujudga keladigan hamda xodimlar va ish beruvchilar o‘rtasidagi munosabatlarni, shuningdek mehnatdan foydalanish sohasi bilan chambarchas bog‘liq boshqa munosabatlarni tartibga soladigan keng qamrovli va murakkab huquq sohasidir.
Mehnat munosabatlari deb, xodim o‘z mehnat qobiliyatiga ko‘ra bajaradigan, ish beruvchi esa uning mehntidan foydalanib, unga haq to‘laydigan hamda mehnatning xavfsiz sharoitlarini ta’minlaydigan munosabatlarga aytiladi.
Mehnat munosabatlarining ishtirokchilari (sub’yektlari) o‘z mehnat huquqlarini amalga oshiruvchi xodimlar va ularni ishga qabul qiluvchi ish beruvchilar (mulkchilik shaklidan qat’iy nazar yuridik va jismoniy shaxslar) dir.
Mehnat munosabatlarining sub’yektlari bo‘lib 16 yoshga to‘lgan jismoniy shaxslar hisoblanadi.
14 yoki 15 yoshga to‘lgan shaxslar ota-onalaridan birining yoki ular o‘rnini bosuvchi shaxsning yozma roziligi bilan ishga qabul qilinishi mumkin.
Mehnat huquqining manbalari:
- O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi;
- Mehnat kodeksi, mehnat huquqiga doir qonunlar;
- Boshqa qonun osti xujjatlari.
O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 1996-yil 1-apreldan e’tiboran kuchga kirgan.
Mehnat shartnomasi – xodim bilan ish beruvchi o‘rtasida muayyan mutaxassislik, malaka, lavozim bo‘yicha ishni ichki mehnat tartibicha bo‘ysungan holda taraflar kelishuvi, shuningdek mehnat to‘g‘risidagi qonunlar va boshqa normativ xujjatlar bilan belgilangan shartlar asosida haq evaziga bajarish haqidagi kelishuvdir.
Mehnat shartnomalari faqat taraflarning o‘zaro roziliklari bilan tuziladi. Qonunchilikda mehnat shartnomasi yozma shaklda tuzilishi belgilangan.
Mehnat shartnomasi quyidagi muddatlarga tuziladi:
- Nomuayyan muddatga;
- Besh yildan ortiq bo‘lmagan muayyan muddatga;
- Muayyan ishni bajarish muddatiga.
Mehnat shartnomasini bekor qilish asoslari O‘zbekiston Respublikasi MKning 97-moddasida ko‘rsatilgan:
1. Taraflar kelishuviga ko‘ra;
2. Taraflardan birining tashabbusi bilan;
3. Muddatning tugashi bilan;
4. Taraflar ixtiyoriga bog‘liq bo‘lmagan holatlarga ko‘ra;
5. Mehnat shartnomasida nazarda tutilgan asoslarga ko‘ra;
6. Yangi muddatga saylanmaganligi (tanlov bo‘yicha o‘tmaganligi) yoxud saylanishda (tanlovda) qatnashishni rad etganligi munosabati bilan mehnat shartnomasi bekor qilinishi mumkin.
Ish vaqti – xodim o‘z mehnat vazifalarini bajarishi lozim bo‘lgan vaqt.