Mavzu: Frank davlatida feodalizmning yuzaga kelishi 4-soat Reja

---

Mavzu: 
Frank davlatida feodalizmning yuzaga kelishi 4-soat 
Reja: 
1.Xlodvigdan oldingi franklar. 
2.’’Sali haqiqati’’ga ko’ra franklarning ijtimoiy tuzumi. 
3.Merovinglar hokimiyatining zaiflashuvi. 
4.Karolinglarni idora qila boshlashi. 
5.Karl Buyuk imperiyasi. 
6.Karl Buyuk vafotidan keyin frank davlatidagi o’zaro urushlar. So’nggi karolinglar. 
7.Kapetinglarni idora qila boshlashi. 
Tayanch iboralar: 
Vandallar; vesgotlar; osgotlar; franklar, hamavlar, sukambrlar, batavlar,langobardlar; 
’’sali franklari’’; ’’ripuar franklar’’; merovinglar sulolasi; ’’Sali haqiqati’’; drujina; vergild; 
solid; villa; allod; titul; benefitsiy; votchina; litlar; Karolinglar sulolasi; Karl Buyuk imperiyasi; 
patronat; kommendatsiya; obrok; prekariy; magnat; mayyordom; sekulyarizatsiya; ’’yalqov 
qirollar davri’’; Mons Vatikanus; marka; vestfallar; ostfallar; seneshal; marshal; kamerariy; 
saroy grafi; arxikansler; edikt; arxikapellana; graf; pag; satsebaronlar; tunginlar; vikariylar; 
gertsog; kaputulyariy; sen’or; normannlar; Kapetinglar sulolasi. 

Vandallar sobiq imperiyaga qarashli Shimoliy Afrikani, g’arbiy gotlar (vestgotlar) Ispaniyani, 

sharqiy gotlar (ostgotlar) Italiyani, franklar Galliyani, anglo va sakslar esa Britaniyani egallab 
oldilar. Shu joylarda o’z davlatlarini barpo etdilar. 
Rim imperiyasi hududiida tuzilgan varvar qirolliklari ichida eng kattasi va kuchligi franklar 
qirolligi edi. Franklar bora-bora burgundlarni bо‘ysundirdilar. Galliyadan vestgotlarni surib 
chiqardilar. Italiyada langobardlarni zabt etdilar va Reynning narigi tomonida qolgan german 
qabilalarining hammasini deyarli о‘zlariga itoat ettirdilar. 
Franklarning о‘zlari ham dastlab Reynning narigi tomonida yashar edilar. Ularning turli 
xil nomlarda, masalan, Tatsit asarida hamavlar, sukambrlar, batavlar degan nomlar bilan atalgan. 
«Frank» degan nom (bu sо‘zni «jasur», «erkin» deb tarjima qilishadi) III
 
asrning о‘rtalarida paydo 
bо‘lib, Reynning о‘rta va quyi oqimlarida yashagan butun bir guruh german qabilalariga taalluqli 
umumiy bir nom edi, bu qabilalar dastlab Reyn daryosining о‘ng qirg‘og‘ida yashar edilar. 451 
yildagi Katalaun jangida,franklar rimliklar tarafida turib xunnlarga qarshi urushib, ular katta-katta 
ikki guruhga bо‘lindilar. Bir guruhi (Reynning quyi oqimida yashovchi) dengiz bо‘yi franklari 
yoki sali franklari deb, ikkinchi guruhi (Reynning о‘rta oqimida yashovchi) franklar—qirg‘oq 
franklari yoki ripuar franklari deb atalar edi. Bulardan kuchlisi sali franklari bо‘lib, ular 
Galliyaning g‘arbiga qarab bordilar. Sali franklarining birinchi qiroli Meroviy bo’lib, u 437 
yilgacha boshqargan, undan so’ng taxtga uning o’g’li Xilderik chiqib, u (437-481)yillargacha 
boshqargan. Undan so’ng Xlodvig davri (481—511) boshlanib, bu haqda Tura shahrining 
yepiskopi Grigoriy Turskiy yozib, «Franklar tarixi» degan kitobida mufassal bayon qilib bergan.
Xlodvig 486 yilda butun shimoliy Galliyani istilo qiladi. Rimnilg bu viloyati hali varvarlar 
tomonidan zabt etilmagan hudud edi, Rim imperiyasi qulagandan keyin Shimoliy Galliyani Siagriy 
degan rimlik bir magnat, idora qilar edi, bu viloyatning markazi Parij edi. Siagriy franklarga jiddiy
qarshilik kо‘rsata olmadi, Suasson shahriga yaqin bir joyda Rim qо‘shini franklar tomonidan tor-
mor etildi. Siagriy vestgotlar qiroli huzuriga qochadi, lekin vestgotlar qiroli uni Xlodvigga tutib 
berdi. Xlodvig Sena va Luara daryolari havzasini zabt etib olib, franklarga juda ko’p mо‘l-kо‘l yer 
bо‘lib berdi.
90- yillar о‘rtasida Xlodvig xristianlikni qabul qildi. Dastlab xristianlikni Xlodvigning о‘zi va 
drujinasi qabul qilgan bo’lsa, keyin oddiy franklar va ularning oila-a’zolari ham qabul qildilar. 
Franklarning V asr oxiri-VI asr boshlaridagi ijtimoiy tuzumi «Sali haqiqati» franklarning sud 
sohasidagi rasm-qoidalarni tо‘plami bо‘lib, Xlodvig zamonida (500 yilga yaqin) yozilgan. «Sali 
haqiqati»ga («Lex Salia») asoslanib, franklarning asosiy mashg‘uloti dehqonchilik bо‘lgan, degan 

---

xulosaga kelish mumkin. Ularning xо‘jaligida chorvachilik (ayniqsa chо‘chqa boqish) katta rol 
о‘ynagan. «Sali haqiqati»da yana baliqchilik, asalarichilik, bog‘dorchilik va dehqonchilikka oid 
bо‘lgan asosiy hunarlar tо‘g‘risida ham yozilgan.