Mavzu: Foydali zamburug’lar

O'simliklar o'sishi uchun mikorizaning xususiyatlari. Qo'ziqorin mitseliysi tabiatda ma'lum katalizatorlar bo'lgan maxsus oqsillarni ishlab chiqarishga qodir. Bundan tashqari, mitseliy tuproqni ozuqa moddalarga boyitadi. O'simlik qoldiqlaridan va gumusdan olingan oqsillarni aminokislotalarga parchalab beradi. O'simliklar nafaqat gumusning eruvchan elementlarini o'zlashtira oladi va bu yerda ularning ko'plab raqobatchilari bor: bu tuproqda yashaydigan begona o'tlar va mikroblardir.

Zamburug’ o'simlik ildizidan karbonsuv va vitaminlarni o'zlashtiradi. Zamburug’ o'simlikning ildiz tizimini, shimish yuzasini oshiradi, bu esa unumsiz tuproqlarda o'sayotgan o'simliklar uchun muhim ahamiyatga ega. O’simliklarsiz zamburug'lar mevatanalarini ko'paytira olmaydi va o'smaydi. O'simliklar 40 foizgacha uglevodlarini zamburug’ mitseliysiga beradi.

Mikorizaning o'simlik hayotidagi o'rni beqiyosdir. Mikoriza ularni vitaminlar, minerallar, fermentlar va gormonlar bilan ta'minlaydi. Mitseliyning ta'siri tufayli o'simlik ildiz tizimi fosfor, kaliy va boshqa moddalar bilan boyiydi. Bundan tashqari, mitseliy nafaqat o’simlikning oziq-ovqat yetkazib beruvchisi, balki uni to'g'ri taqsimlash uchun ham xizmat qiladi.

O'simliklar gullash davrida yaxshi o'sadi. Mikorizani o'simlik ildizlari bilan shakllantirgan qo'ziqorinlar, masalan, fusarium yoki blight kabi ba'zi turlari o’simliklarni kasalliklardan himoya qiladilar.

Gumusning organik va anorganik birikmalarini hazm qilish va parchalash qobiliyati tufayli mikoriza ortiqcha tuz va kislotalardan o'simliklar uchun tuproqni tozalaydi.

Xulosa

Zamburug’lar bir va ko’p hujayrali, shakllangan yadroga ega bo’lgan eukariot organizmlarning o’ziga xos guruhini tashkil etadi.

Zamburug’larning tuzilishi, oziqlanishi, ko’payishidagi o’ziga xos xususiyatlarni o’rganish asosida hayotning bu ajoyib shakllari tashqi muhit sharoitiga qanday moslashganligi haqida tasavvurga ega bo’lish imkonini berdi.

Mikoriza – zamburug’lar uchun katta aromorfozdir. Simbioz hayot kechirish o’simlik uchun ham zamburug’ uchun ham nihoyatda katta ahamiyatga ega.

Zamburug’larning xilma-xil yashash muhitiga – suv, quruqlik, havo muhitlariga moslashuvi ularning evolyutsiya jarayonida yashab qolish va xilma-xil turlarining paydo bo’lishiga imkon berdi.

Zamburug’larda uch xil yo’l bilan ko’payish imkoniyatining mavjudligi ham ularning har qanday sharoitda, ya’ni ko’payishning bir usuli mumkin bo’lmaganda boshqa usullar bilan ko’payishiga imkon yaratadi. Bu esa zamburug’larning yashovchanlik xususiyatini yanada oshiradi.

Zamburug’lar dunyosi 2 ta guruhga bo’linadi: tuban va yuksak. Zamburug’larning Yer yuzida 100.000 ta, Orta Osiyo hududida esa 3.000 ga yaqin turi tarqalgan. Ko’pchilik zamburug’larga mansub turlar tropik va subtropik o’rmonlarda o’sadi. Ularning ko’pchilik turlari Rossiya, Janubiy Amerika kabi mamlakatlardagi chirindiga boy bo’lgan tuproqlarda o’sadi. Iste’mol qilinadigan zamburug’larga misol qilib: oq zamburug’, oq qayin bilan birga o’sadigan zamburug’, qo’ziqorin, qo’zidumba va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin.

Adabiyotlar

1. 
   V. A. Burigin., F. X. Jonguzarov Botanika “O’qituvchi” T.: 1977.
   
2. 
   V. A. Kursanov., N. A. Kamarnitskiy va bosh. – Botanika “O’qituvchi” 1977. I II tom.
   
3. 
   I. Hamdamov., P. Shukrullayev va boshqalar – botanika asoslari “Mehnat” T.: 1990.
   
4. 
   S. Soxabiddinov “O’simliklar sistematikasi” I II bob. “O’qituvchi” T.: 1976.
   
5. 
   Hamidov “O’simliklar geografiyasi” “O’qituvchi” T.: 1984.
   
6. 
   F. Kamilova., Jongurazov., Botanikadan amaliy mashg’ulotlar. T. “Mehnat”, 1986.
   
7. 
   Xolida Mirfayoz qizi Maxkamova. Botanika. T. “O’qituvchi” 1995.