Mavzu: Fosfor va uning xossalari

Dars bosqichlari va vaqt taqsimoti:

1	Tashkiliy qism	3 daqiqa
2	O‘tilgan mavzuni esga solish;uyga vazifani so`rash	10 daqiqa
3	Yangi mavzuni yoritish:	15 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash	10 daqiqa
5	Darsga yakun yasash va baholash	5 daqiqa
6	Uyga vazifa	2 daqiqa

II.Yangi darsni rejasi.

1.Eritmada erigan moddaning massa ulushi. 2.Molyar konsentrsiyasi. 3. Normal konsentrasiyasi

III.Yangi darsning bayoni.

Oldingi mavzuda aytib o‘tilganidek, eritma tarkibini ifodalashda komponentlar tabiati va miqdori ko‘rsatilishi lozim. Bu nisbiy miqdorlar konsentratsiyalar deb ataladi. Kimyoda ko‘pincha to‘yinmagan eritmalardan foydalaniladi. Rux metalining turli konsentratsiyali sulfatkislotasi eritmasi bilan ta’sirlashuvi. To‘yingan eritma — ayni haroratda eruvchi moddadan ortiqcha erita olmaydigan eritma.

-To‘yinmagan eritma — ayni haroratda to‘yingan eritmada mavjud erigan moddadan kam miqdorini tutuvchi eritma.-Erigan modda miqdori juda oz bo‘lsa — suyultirilgan eritma deb ataladi.-Erigan modda miqdori yetarlicha yuqori bo‘lsa — konsentrlangan eritma deb ataladi.

K imyoviy amaliyotda eritmada erigan modda miqorini ifodalovchi quyidagi kattahklardan ko' p foydalaniladi: 1.Massa ulushi (ω) — erigan modda massasini (m₁)

eritma massasiga (m₂) nisbati bo‘lib, odatda

1 dan kichik sonlarda ifodalanadi 2. Foiz konsentratsiya (C, %) — erigan modda massasining (m₁) eritma massasiga (m₂) nisbatining foizlarda ifodalanishi. Bunda eritma massasi 100% ni tashkil etadi deb olinadi, demak C% 100;

1.Molyar konsentratsiya (C_M) — erigan modda miqdorining (mollarda — M) eritma hajmiga (V) nisbati, ya’ni 1 l (1000 ml) eritmada 1 mol modda erigan bo‘lsa, 1 M (bir molyar) li eritma deb ataladi:. Bu yerda M—moddaning molyar massasi.

2.Normal konsentratsiya (C_N) — erigan modda ekvivalent sonining (E) eritma hajmiga (V) nisbati, ya’ni 1 l (1000 ml) eritmada 1 g-ekv modda erigan bo‘lsa 1 n (bir normal) li eritma deb ataladi:. Bu yerda E—moddaning ekvivalent soni. Normal konsentratsiyasi berilgan eritmalardan foydalanib, erigan moddalar o‘zaro qoldiqsiz ta’sirlashishi uchun shu eritmalardan qanday hajmlarda olish kerakligini oson hisoblab topib olish tnumkin. Biron-bir A moddaning V₁/N₁, konsentratsiyali eritmasi boshqa B moddaning V₂/N₂ konsentratsiyali eritmasi bilan ta’sirlashganda A moddaning V₁·N₁, ekvivalent miqdori B moddaning V₂ ·N₂ ekvivalent miqdori bilan reaksiyaga kirishadi. Moddalar ekvivalent miqdorlarda reaksiyaga kirishishini bilganimiz holda quyidagi tenglikni keltirib chiqaramiz: V₁·N₁ = V₂·N₂ yoki V₁:V₂ = N₂:N₁.  Shunday qilib, reaksiyaga kirishayotgan moddalar eritmalarining hajmlari ularning normal konsentratsiyalari qiymatiga teskari proporsionaldir. Bu bog‘liqlik asosida nafaqat reaksiya uchun zarur bo‘ladigan eritmalar hajmlarini, balki bu hajmlar bo‘yicha sarflanadigan eritmalarning konsentratsiyalarini ham hisoblab topish mumkin.